Arama
Kanuni'nin hayatına ışık tutan en önemli kaynak: Süleymannameler
Osmanlı'nın siyasi, kültürel ve birçok alanda zirvede olduğu Kanuni Sultan Süleyman dönemi, tarihimiz açısından büyük bir öneme sahiptir. İşte böyle bir dönemde Osmanlı'nın uzun ve ihtişamlı saltanat hayatını ortaya koyan Süleymannameler, Kanuni'nin hayatını, seferlerini ve Osmanlı tarihini konu ediniyordu. Öyle ki tarih kitaplarındaki birçok eksiklik Süleymannameler ışığında tamamlanmaktadır. Gelin, Kanuni'nin hayatına ışık tutan eserlere yakından bakalım…
📚Eserin muhtavası:
➡Eser, Süleymanname türünün en önemlileri arasında yer almaktadır. Kanuni'nin saltanatının ilk yirmi yılını anlatır. Edebi bir üslupla kaleme alınmıştır. Döneminde yazılan diğer Süleymanname kaynaklarına göre sarayla ilgili daha geniş bir muhtevaya sahiptir.
➡Eser geniş kapsamlı olmasına rağmen diğer tarihçiler tarafından çok da rağbet gösterilmemiştir. Kanuni'nin ilk yirmi yılına kadar en önemli kaynaklardan biridir. Ayıca tarihçi Hammer'ın etkisiyle uzun yıllar başka bir isme atfedildiyse de bu yanlışlık düzeltilmiştir.
"Ve bu sefer-i hümayun eserde leşker kethüdası ve hızane-i amire defterdarı İskender Çelebi'nin mal-i beytül-mal hususunda enva-ı hıyaneti zahir olub Hazret-i Sahib- kıran bi-hümal ırak-ı Acem'e hulul-ı ikbal kıldıkda, kazayası saha-i salnatana arz olunub ma'zul olmışdı. Ba'dehu halk-ı aleme ibret içün ol mahall nasiye-i hayatına dağ-ı siyaset uruldı."
Kanuni Sultan Süleyman yönünü doğuya çevirdikten sonra Irakeyn seferi için İbrahim Paşa'yı ve yanında Defter İskender Paşa'yı ona müşavir ve kethüda olarak göndermişti. İbrahim Paşa'nın etkisiyle gözden düşen İskender Paşa, beytülmala ihanet gerekeçesiyle idam edildi. Eserin bu alıntısında Kanuni'nin Irakeyn seferi esnasında Defterdar İskende Çelebi'nin idam edilmesi anlatılmaktadır.
El yazmalarının ışığında Kanuni'nin seferleri
Bostan Çelebi'nin Gazavât-ı Sultan Süleyman (Süleymannâme) adlı eserinin ilk ve son sayfaları
Eserin nüshaları nerede yer alıyor?
📌Eserin bilinen nüshaları Süleymaniye, Topkapı Sarayı Müzesi, Türk Tarih Kurumu, Viyana Millî ve Torino Millî kütüphanelerindedir. Bunların içinde muhtevası en geniş olanı Viyana nüshasıdır.
🔎BOSTAN ÇELEBİ KİMDİR?
Osmanlı alimi ve müellifidir. Kanuni döneminde yaşayan Bostan Çelebi bir dönem medreselerde müderrislik yapmıştır. Arapça, Farsça ile edebî ilimlere ve Kur'an'a vâkıf, aynı zamanda iyi bir şairdi. En bilinen eseri, Kanuni'ye yazdığı Süleymanname'dir. Kanuni ile ilgili yapılan araştırmalarda birincil kaynaklardandır.
📚Eserin muhtevası
➡ Minyatürcü, hattat, matematikçi ve tarihçi olan Matrakçı Nasuh, Osmanlı dönemindeki çok yönlü şahsiyetlerin başında yer alıyordu. Mecmau't-tevârîh adlı genel bir tarih yazan Matrakçı Nasuh'un farklı isimler verilmiş eserinin cüzlerinin tamamı Târîh-i Sultan Süleyman'ı oluşturuyor.
"Çün ol güzîde-i selâtîn-i zeviyyü'l-iktidâr Sultân Süleymân Hân- ı gerdûn-medârsene-i dokuz yüz yirmi altı Şevvâlinün on sekizinde 150 mefhûm- ı sa'âdet-mersûmı muktezâsınca atası yirine saltanata cülûs itdi."
➡ Matrakçı Nasuh, Süleymanname'yi minyatürlü bir şekilde hazırlamıştır. Eser, aynı zamanda Türk resim sanatı için de büyük bir önem arz etmektedir. Matrakçı Nasuh, Kanuni ile birlikte pek çok sefere katılmış ve sefer esnasında gördüğü yerleri, Süleymannamesi'ne gerek yazı gerekse minyatürleriyle yansıtmıştır.
"... Padişah-ı âlem-penah hazretlerinün dasitan-ı evveli bu zikr olan Korfus seferi ile tamâm oldu. Bundan sonra dasıtan-ı sânisi Karabuğdan seferi ile iptida olunur. İnşallahu ta'ala ..."
Matrakçı Nasuh'un kaleminden Kanuni Sultan Süleyman'ın İran Seferi
➡Kanuni'nin üç şahzadesi Mustafa, Mehmed ve Selim 1530 yılında görkemli bir şekilde sünnet edildiler. On beş gün süren şenliklerde Matrakçı Nasuh tarafından tertip edilen iki seyyar kale arasındaki savaş oyunu temsili, Atmeydanı'nı dolduran halk tarafından ilgiyle karşılandı. Matrakçı Nasuh'un yaptığı bu minyatürde Kanuni'nin şehzadelerinin sünnet düğününde gösterdiği "İki Kale Oyunu" anlatılmaktadır. Burada görülen minyatürler, bahsi geçen savaş temsili için Matrakçı'nın tertip ettiği tekerlekli iki hisarı göstermektedir.
"Bunları merdane maydane yüritdiler heman
Çün mukabil oldılar kapular açıldı hemen"
Kaynak: Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi
Eserin nüshaları nerede yer alıyor?
📌 Eserin 1537 yılından sonra iki nüsha şeklinde kaleme alındığı düşünülmektedir. Yazma nüshaları Topkapı Sarayı'nda yer alır. Süleymanname'de Kanuni'nin İran seferleri Karabuğdan Seferi, Macaristan Seferi, kayıt altına alınmışken minyatürlerle esere büyük bir zenginlik katılmıştır. Süleymanname, Kanuni'nin İstanbul'dan Edirne'ye gidişinin anlatımıyla son bulmaktadır.
🔎MATRAKÇI NASUH KİMDİR?
📌Osmanlı devrinin en usta minyatür sanatçılarından biridir. Matrak oyunu denilen bir savaş oyununu icat ettiği, silah kullanma konusunda devrinin en usta silahşörlerindan biri olduğunu çeşitli vesileler ile kanıtlamış olduğundan Matrakçı lakabını aldığı bilinmektedir.
📚 Eserin muhtevası
📌 Ahmet Çelebi'nin Süleymannamesi, Süleymannameler arasında Farsça yazılmış bir eserdir. Ahmet Çelebi, eserinin adını nüshasının dîbâcesinde Kenzü'l-cevâhiri's-seniyye fî fütûḥâti's-Süleymâniyye olarak sunmaktadır.
➡Müellif ayrıca eserini Şâhnâme olarak da nitelendiriyor. 191 varaktan oluşan eserde Kanuni'nin çok sayıda savaşlara katılarak fetihler yaptığını ve bu katıldığı savaşların da yazılmasını istediğini belirten ifadeler yer almakta. Eserin, padişaha sunulmak için hazırlandığı pek çok yönüyle bellidir.
🔎 GUBÂRÎ KİREÇÇİZÂDE AHMET ÇELEBİ KİMDİR?
Kanuni dönemi tarih yazıcılarından biridir. Şairlikte çok olgunlaşmamasına rağmen Şehname'ye nazireler yazmıştır. Şairliği üzerinde çok olumlu değerlendirmeler bulunmayan Gubari'nin asıl ön planda olduğu alan tarih yazıcılığıdır.