Arama
Kanuni’nin süt kardeşi Yahya Efendi ve Külliyesi
İstanbul'un Beşiktaş İlçesi, Yıldız Mahallesi'ndeki Yahya Efendi Çıkmazı'nda yer alan ve 1538'de kurulan Yahya Efendi Tekkesi; on altıncı yüzyılın ileri gelen alim ve mutasavvıflarından Kanuni Sultan Süleyman'ın sütkardeşi Yahya Efendi'nin adıyla anılır. Yahya Efendi, kendi imkanları ile satın aldığı geniş araziyi düzenler, mescit-tevhidhane, çeşme ve çeşitli evlerden oluşan bir külliye niteliğindeki ilk tekkeyi tesis eder, çevresini bağlar ve çiçek bahçeleri ile donatır. Peki, Kanuni'nin süt kardeşi Şeyh Yahya Efendi kimdir ve kurduğu külliyenin özellikleri nelerdir?
📌 Şeyh Yahya Efendi Külliyesi Çırağan Caddesi'nden setler halinde yükselen bir alan üzerine kuruludur.
📌 Şeyh Yahya Efendi Külliyesi'nde cümle kapısına bitişik kütüphane yapısı, cümle kapısından girdikten sonra giriş taşlığı ve kapıcı başı odası, bunu takip eden iki yandan hazirelerle çevrili yolun hemen bitiminde Yahya Efendi Efendi Türbe-Tevhidhane-Kütüphane yapısı ve buna bitişik Güzelce Ali Paşa Türbesi, devamında yer alan meşrutahane yapıları ile bir aşevi kalıntısı ve tüm bunlardan ayrı olarak konumlanmış Şehzadeler Türbesi yer alır.
📌 Ayrıca külliyede biri Yahya Efendi Sokağında, diğeri tevhidhanenin hemen yanında yer alan iki adet çeşme bulunur. 1990 tarihli vaziyet planında yanmış olarak gösterilen meşrutahanenin yerinde günümüzde iki katlı bir yapı yer alır. Meşrutahane İstanbul Vakıflar 1.Bölge Müdürlüğü tarafından 2009 senesinde başlatılan "Yahya Efendi Cami ve Müştemilatları" restorasyon çalışmasında yapıyı belgeleyen fotoğraflarla yerinde yapılan tespitlere dayanılarak inşa edilir.
📌 Türbenin tasarımı Mimar Sinan'a aittir.
📌 Yahya Efendi Türbesi kare planlı olup, basık kemerli giriş kapısının iki yanında, batı ve güney duvarlarında tepe pencereli pencere grupları vardır. Türbenin camiye bakan güney duvarında, geniş basık kemerli demir parmaklıklı bir açıklık yer almaktadır. Türbenin aslında pandantifli bir kubbe ile örtülü olabileceği, 1873 onarımında özgün üst yapının iptal edilerek bugünkü basık kubbenin inşa edilmiş olabileceği düşünülüyor.
📌 Günümüzde cami olarak kullanılan tekke bölümü de dikdörtgen plana sahiptir, doğuda hünkar mahfili, batıda ise kadınlar mahfili yer alır.
📌 Camide bulunan tüm pencereler dikdörtgen biçiminde olup pervazlarla çerçevelidir. Caminin ortası bağdadi sıvalı, ahşap basık bir kubbe ile örtülü ve dört yönlü kırma ahşap çatı içinde gizlidir.
📌 Duvarlardan kubbeye geçiş baklavalı, prizmatik kagir mimari yapıya benzetilerek, üçgen ve beşgenlere ayrılmış, araları çıtalarla kapalı, böylece ahşaptan bir geçiş bölgesi oluşturulur.
📌 Tasavvufi yapıların birçoğunda görüldüğü gibi ilk tekke yapısının Yahya Efendi'nin evi olduğu bilinir.
📌 İstanbul'un fethinden önce şu an Şeyh Yahya Efendi Külliyesi'nin bulunduğu tepede bir kilise bulunmaktaydı. İstanbul'un fethedilmesinin ardından kilise ve çevresi sahiplerine bırakılır.
📌 Şeyh Yahya Efendi, kilisenin bulunduğu tepeyi çok beğenir. Kanuni Sultan Süleyman'a burayı satın almak için talepte bulunur. Bunun üzerine, arsa sahipleri ile anlaşılır ve burada oturanlar Karadeniz boğazındaki Mavramanos denilen yere nakledilerek yerleştirilir.
📌 Şeyh Yahya Efendi buraya dervişleri ile birlikte kullanmak üzere türbesi olan büyük bir oda yaptırır. Sonra da burada bir mescit ve yanında gelen ve gidenler için bir mesken inşa edilir. Külliye arazisinin bir kısmı bağ, bir kısmı da kabristana dönüştürülür.
📌 Şeyh Yahya Efendi 1570 yılında öldükten sonra ilk müdahale Sultan II. Selim tarafından yapılır. II. Selim, Yahya Efendi'nin kabri üzerine kagir kubbeli bir türbe yaptırır, bununla birlikte tekkeyi genişleterek yeniden inşa ettirir.
📌 Sultan Abdülmecit, etrafı semahane olan camiye sonradan minber ekletir.
📌 Sultan II. Osman'ın sadrazamı İstanköylü Güzelce Ali Paşa 1621'de vefat ettiğinde buraya defnedilir ve kabri üzerine kagir kubbeli bir türbe inşa edilir.
📌 Kaptan-ı Derya ve Veziriazam Cezayirli Gazi Hasan Paşa 1777'de Güzelce Ali Paşa Türbesi'nin karşısına bir çeşme yaptırır.
İslam uygarlığında mimari eserlerin ağırlığını taşıyan kemerler