Kızı Şadiye Sultan’ın kaleminden Sultan Abdülhamid’in sürgün yılları

📌 Otuz üç yıl devletin başında olan Sultan II. Abdülhamid, Osmanlı'nın en önemli padişahlarından biriydi. Devletin çok zor bir zamanında yönetimi devralan Sultan, modern anlamda pek çok atılım gerçekleştirdi. Yurt dışındaki teknolojik gelişmeleri takip edip bunları Osmanlı'ya entegre etti. 📌 Tarihler, eski takvime göre 31 Mart'ı (13 Nisan 1909) gösterdiğinde İstanbul'da ayaklanma patlak verdi. İstanbul'daki olaylar, 11 gün kanlı bir şekilde devam etti. Selanik'ten gelen Hareket Ordusu'nun 23-24 Nisan 1909 gecesi İstanbul'a girmesinden sonra bastırıldı. II. Abdülhamid, kendisine sadık olan Birinci Ordu ile Hareket Ordusu'na karşı konulması hususunda yapılan teklifleri kabul etmeyerek, Müslümanların halifesi olduğunu ve Müslüman'ı Müslüman'a kırdıramayacağını söyledi. Sultan II. Abdülhamid'in bir günü nasıl geçerdi? 📌 27 Nisan 1909'da Said Paşa'nın başkanlığındaki Meclis-i Umumi-i Milli, II. Abdülhamid'in hilafet ve saltanatının sona erdirilmesine karar verdi. Sultan Abdülhamid, tahtından indirildiği gece, Selanik'e gönderildi. Birkaç bavulla gece yarısı Yıldız Sarayı'ndan çıkarılan Abdülhamid, aile ve maiyet efradından oluşan 38 kişi ile Sirkeci'den özel bir trenle Selanik'e götürüldü. 📌 Selanik'te Alatini Köşkü'ne yerleştirilen Abdülhamid, orada vaktini marangozluk ve demircilikle geçirdi. Düşman kuvvetlerin Selanik'e yaklaşması üzerine Abdülhamid'in, İstanbul'a nakledilmesine karar verildi ve 1 Kasım 1912'de getirilerek Beylerbeyi Sarayı'na yerleştirildi. Hayatının son yıllarını burada geçirdi. Sultan Abdülhamid ile beraber Selanik'e gidenler arasında kızı Şadiye Sultan da yer alıyordu. Sonraki yıllarda sürgünde yaşadıklarını Hayat dergisinde tefrika etti. İşte Şadiye Sultan'ın kaleminden Sultan Abdülhamid'in sürgün yılları👇 📌 'Yıldız Sarayı'nın duvarları kalın ve çok yüksekti. Muhkem ve demirden büyük kapıları vardı. Askerler bu kapılarda gece gündüz nöbet beklerlerdi. Harem cihetinde, geceleyin nöbetçiler iç kapının önünde görünür, gündüz ise yalnız uzaktan burasını gözaltında bulundururlardı. 📌Bir gün bu nöbetçilerin kaldırıldığını, saray muhafızlarının vazifelerine son verilerek izinli gönderildiklerini yahut başka garnizonlara nakledildiklerini duyduk. Sarayda ağır bir hava vardı. Herkes bir şeyler biliyor fakat bildiğini açıklamaya cesaret edemiyordu. Babamın saltanatına karşı bir aksülamel vukua geldiğini 'Meşrutiyet' adı altında yeni bir idarenin uygulanacağını ve babamın hükümdarlık salahiyetlerini 'Meclis-i Mebusan' ismini taşıyan bir parlamentoya devretmeye icbar edildiğini, o zamanki siyasi anlayışımın müsaadesi nispetinde anlamıştım. Abdülhamid'in hayatı hakkında 34 ilginç gerçek 📌 Bu telaşlı, sarayda emniyetin yok olduğu sıralarda, İngiltere, Fransa, Almanya gibi büyük devletlerin elçilerinin babamla mülakatları vardı. 'Hâlihazır vaziyet karşısında, kendilerine müracaat vaki olduğu takdirde, devletlerinin babamın emirlerine amade olduklarını' resmen bildirmişlerdir. Babam bilmukabele teşekkür etmiş ve 'böyle bir şeye lüzum olmadığını' beyan etmiştir. Mülakatı takiben babamın: 📌 'Bu hazırlıkların tamamiyle benim hayatımın üzerinde olduğu gün gibi aşikârdır. Amcam Abdülaziz'in akıbetine maruz kalacağım ise bence malum! Bununla beraber, etlerimi cımbızla kopartacaklarını bilsem, bir ecnebi devlete ilticayı düşünemem. Vatanımdan kaçmak mucib-i ardır. Hatta bu, benim gibi otuz üç sene bir devlete padişahlık etmiş bir insanın irtikab edemeyeceği en büyük alçaklıktır. Ben Allah'ıma ve mukadderatıma tabiyim' dediğini bizzat kulaklarımla işittiğim vakit, içinde bulunduğumuz halin vahamet derecesini ancak kavrayabilmiştim. 📌 Bütün kuvvet ve kudret, şimdi gölge gibi, Yıldız duvarları için çekilmişti. Bunun ötesi, meşruti idarenin muhafazasına memur askeri kıtalarla işgal edilmişti. Kıtalar saraydan ziyade parlamentoyu koruyacak tarzda vaz ve tertip edilmişlerdi. Abdülhamid ne zaman tahta çıktı? Hareket Ordusu, isyanı bastırmak gayesiyle İstanbul'a geldiği vakit, sarayı muhasara etmişti. Herkes odasına çekilmiş, kapılar sürgülenmişti. Hizmetkârlar, harem ağaları, mabeynciler, saray içerisindeki bendegân alınıp götürülmüştü. Yemeklerimizi yapacak kimse kalmamıştı. Evlerimizin dolaplarında ne varsa onlarla idare ediyorduk. Dışarıdan saraya hiçbir şey sokulmuyordu. Hatta ekmek bile! Elektrik, su kesilmişti. Şehirden silah sesleri geliyordu. Tam bir muhasara hayatı yaşıyorduk. Sarayın bahçesine yağmur gibi kurşun yağıyordu. Odalarımızda pencerelerin önünden eğilerek geçiyorduk. 📌 Harem ağalarımızdan birisi aniden peydah oldu: 'Bizim hepimizi topluyorlar, arabalara doldurarak götürüyorlar, fakat nereye gidildiği bilinmiyor. Ben aralarından kaçıp size malumat vermeye geldim. İhtiyatlı hareket ederiz. Bütün sarayın etrafını askerler işgal etti.' 📌 Harem ağası devamla: 'Bu adamlar, sarayın içerisine de girecekler. Efendimize de Allahü a'lem bir tehlike var. Bir emriniz varsa bu son vazifemdir, hayatımı fedaya hazırım!' diye sözlerini bitirdi. Ne yapacağımızı bilmiyorduk, deli gibi olmuştum. Merdivenleri koşarak çıktım, çatı arasındaki pencerelerden etrafı gözetlemeye başladım. Sarayı çeviren müsellah kıtalar görülüyordu. Bunların yer değiştirmelerini, bir kalenin mazgalından seyreder gibi ihtiyatlı takip ediyordum. Bu buhranlı ve her tarafta ölüm korkusu dolaşan günler tam bir hafta devam etmişti. 📌 Birkaç gün sonra, babamın hal'ine ve Reşad Efendi'nin cülusuna ait Mebuslar Meclisi kararı tebliğ edildi. Babamın gayet serinkanlılıklar: 'Mademki otuz üç sene memnun edemedim, kimi isterlerse hayırlı etsin. Yalnız rica ederim, bütün ailemle beraber biraderimin oturduğu Çırağan Sarayı'na beni götürünüz.' dedi. 📌 Tebliğ heyeti 'Mebuslar Meclisi'nde Selanik'te hazırlanan köşke gitmeniz için karar verilmiştir.' cevabını verdi. Babam: 'Yorgunum ve yaşım da uzun yolculuklara müsait değildir. Allah'a kasem ederim ki, saltanatta gözüm yoktur, fakat ailemle Çırağan Sarayı'nda ikametimi rica ediyorum.' dedi. Tebliğ heyeti, bu durumun Meclis'e yeniden arz edileceğini ve alınacak cevabın yeni Başmabeynci Cevat Bey ile bildirileceğini söyleyip ayrıldı. Bir iki saat sonra cevap geldi. Derhal Selanik'e hareket için hazırlanılması şeklindeki Meclis kararını Cevap Bey, maalesef birkaç gün önce bir deste banknotu aldığı vakit yerlere kapanarak ayaklarını öptüğü babama, çok ağır sözler sarf ederek bildirdi. 📌 İkbalde ilen en yakını olan, düştüğü vakit en insafsız hasmı kesilmişti. Babam çok nazik bir eda ile: 'Hangi vicdan el verir ki, sarayda bu kadar masum ve günahsız kadınlar aç ve emniyetsiz bırakılsınlar. Şahsıma gelince, ehemmiyeti yok.' Cevat Bey de: 'Başınıza gelen ve gelecekleri evvelce düşünseydiniz!' şeklinde cevap verdi. Babam: 'Düşenin yardımcısı Allah'tır. Elbette benim mazlum kalbimin ahı da bir gün çıkacaktır.' diye mukabele etti. O zaman babacığımın gözleri yaşla dumanlanmıştı. Babam harekete karar verdi, veda için saray halkının Mabeyn Salonu'na gelmesine müsaade edildi. Abdülhamid'in ölümü hakkında bilinmeyenler 📌 Bir aralık gözüme bir şey ilişti; bu, Cuma alayına çıkıldığı vakit babamın arkasında duran harem ağasının elinde taşıdığı sarı çanta idi, merak edip ağalardan birine evvelce sormuştum: 'Efendimizin su çantasıdır' demişlerdi. Babacığım susuz kalır diye, sigaralarından sonra hemen bu su çantasını da elime aldım. 📌 Kapının önüne iki lando araba getirildi, silahlı askerler etrafta vaziyet almışlardı. Hemen binmemiz için haber geldi, saray halkı başta annelerimiz, kardeşlerimiz olmak üzere, toplanmış ağlıyorlar: 'Efendiciğim gitme, bizi de götür' diye bağırıyorlardı. Babam hiç konuşmak istemiyordu, bir aralık bizlere hitaben 'Çocuklarım, hepinizin anneleri var, onlarla birlikte kalırsınız, çocuğu olmayan yalnız Fatma Hanım var, o benimle gelsin' dedi. Derhal atıldım: 'Efendim şu dakikada maalesef emrinizi ifa edemeyeceğim, evimizde annemle vedalaştım. Kardeşlerime gelince, onlara müdahale edemem. Hiçbir şey istemiyorum, yalnız hayatımın sonuna kadar yanınızda kalacağım, her ne mukadderse beraber olacak' dedim. 📌 Muhafızların niyeti, arabaya biner binmez babamı derhal götürmek ve bizi geride bırakmak idi, fakat Allah onları şaşırttı, muvaffak olamadılar. Bir haftadan beri cereyanı kesilmiş Yıldız Sarayı'ndan hava karardığı vakit ayrıldık. 📌 Sirkeci İstasyonu'nda subayların refakatinde trene bindirildik ve derhal sessizce hareket ettik. Babama bakıyordum, sakindi. Halinde telaş ve keder görünmüyordu. Yeisimi ve mahzun mahzun baktığımı görünce: 'Benim teessürüm sizin gibi gençlerin ve saraydaki kızların taarruz ve tecavüze maruz kalmaları ihtimalini düşünmekten ileri geliyor. Bana gelince canımın hiç kıymeti yoktur. Ecdadımın bu devlet ve millete büyük hizmetler ifa ettikleri halde birçokları ne felaketlere ne feci akıbetlere uğramışlardır. Hanedanımızın kıymetini hiçbir zaman takdir edemediler. Meşrutiyetin başından beri 'Vatanımız!' diye bar bar bağıranlar içinde vatanın ne olduğunu bilmeyenler çoktur. Farkında olmadan yaptığımız hatalar bulunabilir. Kusurdan yalnız Allah münezzehtir. Ben bir insanım ve milletime hizmet ettiğime kanim.'dedi. İkinci Abdülhamid'in yaşadığı en büyük hastalık Tahtı, saratı, hazinesi ve askerleri elinden alındıktan; böyle karanlık bir gecede, silahların tehdidi altında hangi akıbetin bizi beklediği meçhul iken; babamın mütehakkim bir eda ile söylediği bu sözleri dinlediğim vakit; onun ne kadar büyük, ne kadar kuvvetli ve ne kadar sabırlı bir insan olduğunu hayatımda ilk defa anlıyordum. Tahtının önünde ayaklarına kapanılan, yer öpülen bu insan, şimdi karanlık ve soğuk bir kompartımanın penceresinden, dalgın ufukları seyrediyordu.' 📌 İstanbul'dan Selanik'e babamla gelenler, ilk defa Alatini Köşkü'nün avlusunda birbirlerini tam mevcudu ile görüp tanıdılar. Babamın aşçısı, kahvecisi, dört tane harem ağası ve haremden kendi arzularıyla hizmet için gelen dört kız mevcudun arasında idi. 📌 Hemen köşkün içinde yerleşmeye ve babamı istirahate geçirmeye koyulduk. Selanik Valisi bize bir tepsi yemek ve dondurma göndermişti. Babam bunları geri çevirdi. Biz o kadar susamıştık ki, dayanamayarak kaşıkları unutulmuş dondurmaları alıkoyup parmaklarımızla yemiştik. 📌 Alatini Köşkü şehir dışında büyük arazi ortasında üç katlı güzel bir binaydı, denize bakıyordu, mobilyaları çok eksik idi, yemek salonunda bir masa, birkaç sandalye vardı. Odaların bazılarında demirden eski somyalar ve üzerlerinde içi ot dolu küçük yastıklar bulunuyordu. 📌 Babam yatakta yatmazdı. Kendine mahsus şezlongları vardı. Onların üzerinde yatardı. Günde ne fazla beş saatlik bir uykusu vardı. Babam birinci katta bir odayı seçti. İki koltuğu bir araya getirip kendine yatacak yer yaptı, 'İşte yatağım!' dedi. Abdülhamid hakkında tarihe şerh düşen sözler 📌 Babamı mahzun ve kederli sanıp, mahsusen gülerek ve neşe ile yanına gittim, koynumdaki sigaraların hepsini kendisine teslim ettim, çok memnun oldu. 'Su çantanızı da getirdim, fakat anahtarı yok. Belki Nadir Ağa'da kalmıştır, bir çakı olsa da kessek, belki susuzsunuzdur.' dedim. Güldü ve 'Bunda su yoktur, sudan daha mühim şeyler vardır. Bu hususu bilahare seninle görüşürüz' dedi. Beni yanallarımdan tekrar tekrar öptü. 'Bu vaziyetimi görüp de beni mahzun zannedip kederlenmeyin kızım!' dedi. 'Çok memnunum. Ceddimin hangisi fazla hizmet gayreti göstermişse, canlarını da bu uğurda kaybetmişlerdir, ben yalnız hal-i tabii ölmeyi tercih ederdim. Ne öldürülmek ve ne de intihar etmek isterim. Dünyada kim baki kalmıştır, cümlemizin akıbeti er geç ölümdür. Ecelimle rahat yatağımda ömrümü tamamlamayı arz ederim, eğer nasibim bu ise bahtiyarım. Çoktan mevkiimi terk etmeği hatırıma koymuştum ve hatta bazı bendeganıma da söylemiştim; ama onlar daima mukavemet ederek beni bu fikirden caydırmaya çalışmışlardır; çünkü ferahları saltanatımla kaimdi. Kendi arzumla yapmak istediğim, bugün bir emr-i vaki ile olmuştur. Allah'ıma sığındım. Vicdanımı tazip edecek harekette bulunmadım. Kimsenin başını menfaatim için kestirmedim. Kimsenin idamını imza etmedim. Yalnız bir tek harem ağasının idamını işlediği bir cinayetten dolayı kısasa kısas olmak üzere imza ettim.' demiştir. Abdülhamid'e karşı düzenlenen darbe girişimi 'bir sopa' ile nasıl önlendi? 📌 Gecelerimizi bir köşeye büzülerek geçirdik. Küçücük yastık kadar ince iki ot minderi birbirine bitiştirip üzerine yatardık. Yorgan, yastık, çarşafa benzer hiçbir şey yoktu. 📌 Babamın bitişiğindeki odada toplu olarak yatar, kalkar, otururduk. Diğer odalar boştu. Onlardan istifade edemezdik. Burada bir hapis rejimine tabi olduğumuz anlaşılıyordu. Sabun yoktu. Alatini Köşkü'nün eski sahiplerinden ara kalmış küçük parçalarını idare ile kullanmaya mecbur olduk. 'Sultan Abdülhamid'in ilk kez sergilenen şahsi eşyaları'nı 📌 İlk yemeklerimizi hatırlarım, büyük bir teneke tabla içinde getirildi. Pilav ve yoğurttan ibarettiler. Çatal ve kaşık yoktu. Ellerimizle yiyebildiğimiz kadar yiyorduk. Babamın yemek takımını kahvecisi beraberinde getirmişti. Musluklar pis ve sular zehir gibi acı idi; üstelik biz bunu avucumuzla içiyorduk. 📌 Panjurların açılması yasak edilmişti, güneş ve havadan da mahrumduk. Üzerimdeki elbiseyi çıkarır yıkardım, kuruyuncaya kadar çıplak oturur, beklerdim. Diğerleri de aynen böyle yaparlardı. Abdülhamid tahttan neden ve kim tarafından indirildi? 📌 Bahçede nöbetleşe devriyeler dolaşırdı. Kapıların anahtarları onlarda idi. Bizi dışarı çıkarmazlardı. Köşkün geniş terasına, serinlemek için bazı akşamlar yalnız babam çıkabilirdi. Bu, babama unutularak bırakılmış, tek nefes alma imkânıydı. Selanik çok sıcak bir yerdi. 📌 Bir ay mahrumiyet ve azaplar içinde inim inim inledikten sonra, evlerimizden hepimize sandık eşya geldi. Yatak levazımına, şahsi bazı eşyalarımıza kavuşmuştuk, hemen maneviyatımız düzeldi. Babama, muhafız askerleriyle birlikte bütün masrafları için bin lira aylık tahsis edilmişti. Bundan nakit olarak bizlere de onar lira harçlık ayrılırdı.'

Kızı Şadiye Sultan’ın kaleminden Sultan Abdülhamid’in sürgün yılları

"Franz Kafka 1883 – 1924" illüstrasyon sergisi Beyoğlu'nda

PODCAST I Mozart neden Türk Marşı besteledi?

Tophane Kasrı 172 yıl sonra açıldı

Yüksek doz C vitamini ne yapıyor?

Arif Nihat Asya'nın hafızalara kazınan sözleri

Sekiz asırlık Malum Seyit Cami

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Psikolojik Olarak Güçlü Olmak İçin Neler Yapılabilir? I Doç. Dr. Mehmet Dinç I Fikriyat

Hizbullah’a Nebih Berri aşısı

Ömer en Nesefi'nin kaleminden Ehl-i Sünnet Akaidi

Gazze Batı'da neyi değiştirdi?

Boykotun Serüveni: Neler Değişti?

Hayalet bir şehir: Gazze

Hizbullah toparlanıyor ve kafesini kırıyor mu?

Yolların ayrılış noktasında Hizbullah

İlletle hikmet arasında

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

Tarihe Tanıklık Eden Kubbeler: İstanbul'daki Paşa Camileri

Sahabenin ümmete örnekliği

Sevgi ve kardeşliğe dayalı toplum

Edebiyat kulesinin yüksek burcu: Nuri Pakdil kimdir?

Mescid-i Aksa Murabıtları

Stockholm Sendromu: Rehine krizlerinde psikolojik bir fenomen

Arif Nihat Asya'nın hafızalara kazınan sözleri

İstanbul'un gözü: Ara Güler

Bahaettin Karakoç'un "Kar Sesi" eserinden altı çizili satırlar

Arama

Kızı Şadiye Sultan’ın kaleminden Sultan Abdülhamid’in sürgün yılları