Arama
Soğuk Savaş Döneminin Ekonomik Stratejisi: Marshall Planı nedir?
ABD Kongresi'nde onaylanan Marshall Planı, bir ekonomik yardım programıdır. Resmi adı "Avrupa Kalkınma Programı" olsa da dünya genelinde ABD Dışişleri Bakanı George Marshall'a ithafen "Marshall Planı" olarak bilinir. Bu planın görünürdeki amacı, Avrupa'nın savaş sonrası siyasi ve ekonomik yeniden yapılanmasını amaçlamaktadır. Marshall Planı ile ABD'nin çıkarları, Sovyetler'in bu plana karşı hamlesi ve Avrupa üzerinde yeniden bir denge kurma çabalarının Türkiye'deki yansımalarını sizler için araştırdık.
◾ İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Avrupa, geniş çaplı yıkım, ekonomik istikrarsızlık, gıda ve temel ihtiyaçlar temini sorunlarıyla ve komünist etki tehdidiyle karşı karşıya kalmıştı. Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa'daki bu ekonomik ve siyasi istikrarsızlıktan endişe duyuyor, komünizmin bölgede yayılmasını önlemek istiyordu.
◾ Sovyetler Birliği'nin bölgedeki hakimiyetinden duyduğu bu endişe sonucunda ABD Kongresi, Avrupa devletlerini içinde bulundukları durumdan ekonomik bir yardım programıyla kurtarmayı amaçlamıştır. ABD bunu yaparak ekonomik refahı, siyasi istikrarı teşvik etmeyi ve komünizmin yayılmasını caydırmayı umuyordu.
◾ Marshall Planı, Avrupa'daki devletlere geri ödemesi olmayan bir hibe programı adı altında verilmişti. Ancak bu programa dahil olmak için istenilen bazı koşullar söz konusuydu.
◾ Yardımı alabilmek için Avrupa ülkelerinin birbirleriyle ve ABD ile iş birliği yapmalarını koşulu en önemli şarttı. Ayrıca, istikrar ve büyümeyi teşvik etmeyi amaçlayan ekonomik reformları uygulamaya karar vermeleri gerekiyordu.
◾ Marshall Planı, amacına ulaşması bakımından geniş çapta başarılı bir proje olarak tarihe geçmiştir. Özellikle Batı Avrupa'nın ekonomik toparlanmasını hızlandırmaya ve istihdam yaratmaya büyük ölçüde destek olmuştur.
◾ Batı Avrupa ülkelerindeki ekonomik durum 1952 yılına gelindiğinde büyük ölçüde savaş öncesi seviyelere ulaşmıştı.
◾ Toplamda 15 Avrupa ülkesinin faydalandığı bu programa Türkiye 16. ülke olarak dahil edilmiştir. Türkiye dışında bu programdan faydalanan diğer ülkeler şunlardır: Almanya, Avusturya, Belçika, İngiltere, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Norveç, Portekiz, Yunanistan.
◾ Marshall yardımından en fazla pay alan ülkeler İngiltere (%24) ve Fransa (%21) oldu. Türkiye, %3 oranındaki miktarı Danimarka, İzlanda, İrlanda, Norveç, Portekiz, İsveç ile paylaşmıştır.
◾ Sovyetler Birliği'nin Molotof Planı, 1947'de Doğu Avrupa'da Sovyet etki alanındaki ülkelerin yeniden inşasını desteklemek amacıyla başlattığı bir yardım programıdır. Ekonomik ve siyasi kapsamlı programla SSCB'nin Avrupa üzerindeki kontrolünü kaybetmemesi amaçlanmıştır.
◾ Doğu Avrupa ülkelerinin siyasi nedenlerle Sovyet etki alanını terk etmemesi planlanır. Marshall Yardımı'nın Sovyet versiyonu olarak da görülebilecek olan Molotof Planı, Sovyet Dışişleri Bakanı Vyacheslav Molotov tarafından önerilmiştir. Sovyetler Birliği, 1947'de Marshall Planı'nı reddederek yerine kendi yardım programını önerdi. Aşağıda belirtilen ülkeler bu kapsamda plana dahil edilen ülkelerdir:
▪ Sovyetler Birliği
▪ Polonya
▪ Çekoslovakya
▪ Macaristan
▪ Romanya
▪ Bulgaristan
▪ Doğu Almanya