Arama
Mehmet Emin Buğra'nın Doğu Türkistan mücadelesi
Çin hakimiyetinde yaşayan Göktürkleri kurtarmak için kırk yiğidiyle Çin sarayını basan Kürşad misali bir isim, Mehmet Emin Buğra. Uygur Türklerinin mücadelesinde bir mihenk taşı. Sovyet Rusya ve Çin'in tüm baskılarına rağmen milleti için büyük mücadeleler vermiş ve önemli faaliyetlerde bulunmuş. İşte, "Üç Efendiler"den biri olan Buğra'nın örnek hayatı...
MEHMET EMİN BUĞRA KİMDİR?
◾ Doğu Türkistan davası deyince akla "Üç Efendiler" gelir. Bunlar Dr. Mesut Sabri Baykozi, İsa Yusuf Alptekin ve son olarak Mehmet Emin Buğra'dır.
◾ Uygurların özgürlük meşalelerinden biri olan Buğra, 1901 senesinde Doğu Türkistan'ın Hoten şehrinde dünyaya gelir. Daha küçük yaşlardayken Çin zulmü ile yakından tanışır.
Dr. Mesut Sabri Baykozi kimdir?
Dr. Mesud Sabri Baykozi, 1887 yılında İli vilayetine bağlı Gulca İlçesinin Arvuz köyünde dünyaya gelir. Baykozi, Uygurlar için önemli olan "Üç Efendiler"den biridir.
İsa Yusuf Alptekin kimdir?
İsa Yusuf Alptekin, Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin genel sekreteridir.1901 yılında Türkistan'ın Kaşgar vilayetine bağlı Yenihisar kasabasında dünyaya gelir. Öğrenimini Doğu Türkistan'da tamamlar ve yine Doğu Türkistan ile yapılan çalışmaların önemli bir ismi olur.
DAHA KÜÇÜK YAŞLARDA ÇİN ZULMÜ İLE TANIŞTI
◾ Mehmet Emin Buğra yaşadığı o günleri, şu cümleleri ile anlatır, "sağımı solumu fark ettiğim günden itibaren Çinli memurların Şarkî Türkistan halkına yapmakta olduğu zulüm ve kibirleri ve vatandaşlarının bu durum karşısındaki çaresizliği ve her haktan mahrûmiyetinden çok müteessirdim. Bu dertten çok geceler hayal ve vesveselerle uykusuz sabahlıyordum. Fakat yaşım küçük, bilgim yok, tecrübesiz, maddî ve mânevî yönden güçsüz olduğum için bu dertlerimi hiç kimseye söyleyemiyordum."
◾ Dindar bir ailede doğup büyüyen Buğra, ilk tahsilini dokuz yaşında tamamlar. Fakat daha küçük yaşlarda anne ve babasını kaybeder, bunun acısıyla hayata tutunmaya çalışır.
DAYISI HAYATININ ŞEKİLLENMESİNDE BÜYÜK ETKİ ETTİ
◾ Tek yakını olan dayısı Buğra'yı himayesi altına alır ve onun tüm sorumluluğunu üstlenir. Dayısı, Hoten şehrinin önde gelen tabiplerinden biridir. Dayısı ona destek sağlar ve gerekli ilmi eğitimleri alır.
◾ Dayısının evinde gerçekleşen sohbet ortamlarından fazlaca etkilenir bu da onun hayatının ilk kırılma noktası olur. Bunların ardından dayısının yardımlarıyla bölgenin ileri gelen alimlerinden dersler alır.
HALK TARAFINDAN "HAZRETİM" ÜNVANI VERİLDİ
◾ Buğra, tahsilini dayısının yanında tamamlar. Zamanla öğrendiği ilimleri insanlara aktarmak ister. Böylece yaşadığı bölgedeki medreselerde müderrislik yapmaya başlar.
◾ Öğretici kimliği ile sevilen bir isim haline gelir ve Uygur Türklerinde nüfuzlu ve saygın din adamlarına verilen "Hazretim" ünvanı ona yakıştırılır, bu şekilde anılmaya başlanır.
Uygurların "insanlık dışı toplama kamplarına" alınma gerekçeleri
MÜCADELELER İLE GEÇEN BİR ÖMÜR
◾ O, artık Uygur Türklerinin öncü simalarından biridir. Bu noktada ilk hedefi milletini uyanışa çağırmak ve Çin zulmüne halkıyla birlikte yekvücut "dur!" diyebilmektir. İşte, İsmail Gaspıralı'nın başlattığı Ceditçilik hareketi onun için hayatının ikinci dönüm noktası olur.
◾ Mehmet Emin Buğra, öğrencilerini teşkilatlandırıp siyasi mücadele hayatına ilk adımını atar. 1931 senesinde iki kişiyle başlayan direniş hareketi, 1932'de üç yüz kişiye çıkar. Öncelikleri üye sayısını artırmak ve gerekli teçhizatlar ile direniş faaliyetlerini geliştirebilecekleri parayı toparlayabilmektir.
Ceditçilik ne demek?
19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında Rus İmparatorluğu'nda özellikle Türk kökenli Müslüman halklar arasında ortaya çıkan sosyal-siyasi ve entelektüel bir hareketin adıdır.