Arama
Mihrişah Valide Sultan'ın çeşmeleri
Osmanlı Devleti'nin yenilikçi padişahı III. Selim'in annesi Mihrişah'ın, tarihte hayır işlerini seven ve dindarlığı ile meşhur olan Valide Sultan olarak anıldığını biliyor muydunuz? Külliye, birden çok çeşme ve kütüphane gibi önemli hayır işlerini miras bırakan Mihrişah Valide Sultan'ın hayatını ve geride bıraktıklarını derledik.
Eyüp'te Bostan İskelesi yolu üzerindeki Mihrişah Valide Sultan Külliyesi içerisinde bulunan çeşme, 1210 (1796) yılında Mihrişah Valide Sultan tarafından yaptırılmıştır. Çeşmeler Mihrişah Valide Sultan Türbesi'nin giriş kapısının iki yanında yer almaktadır. Çeşmelerin her ikisi de birer sütun içerisinde olup en tepesinde akantüs motifinin yer aldığı bir kabartma bölümü yer alır. Bu kısmın alt bölümünde iç içe geçmiş istiridye kabuğu motifi bulunmaktadır. Bu bölümün altında da oval bir bölüm bulunmakla birlikte ayna taşının bulunduğu bölümün en tepesinde yine istiridye kabuğu motifi bulunmaktadır.
Çeşmenin üzerinde yer alan en üst sütunun bulunduğu dikdörtgende iki kabartma arasında bir kabartma bulunmaktadır. Sağ ve sol tarafta S kıvrımlı motifin ortasında yer alan motifin tepesinde istiridye kabuğu göze çarparken bu rozetin içerisinde ''Muhammedun Resûlullah'' lafzı yer almaktadır. Diğer tarafta yer alan sütunun üzerinde ise "La İlahe İllallah" lafzı yer almaktadır.
Sultan III. Mustafa'nın hanımı, Şehzade Selim ve Şah Sultan'ın annesi olan Mihrişah Valide Sultan tarafında 1220'de (1805) inşa ettirilen çeşme, Sarıyer'de Yeniköy sahil yolu, Yeniköy spor tesislerinin karşısında yer alır. Kimi eserlerde Yeniköy'de (Yalı sokak) Molla Çelebi Camii'nin kıble duvarında olduğu belirtilen çeşme, bu ilk adresinden yol yapım çalışmaları sırasında taşınmıştır. Bugün Yeniköy Parkı'nın ortasında adeta meydan çeşmesi konumunda olan çeşmeyi koruyacak işlemeli ahşap bir saçak restorasyondan sonra eklenmiştir.
Çeşmenin ayna taşının iki yanında geniş kolonlar bulunmakta olup iç kısımda da iki adet ince kolon vardır. Ayna taşının üzerinde etrafı kabartmalarla hareketlendirilen yarım bir sivri kemer bulunmaktadır. Ayna taşı kısmında ise herhangi bir işleme bulunmamaktadır. Çeşmenin musluğu günümüzde sağlam durumda olup teknesi içe doğru gömülüdür. Testi seti ise bulunmamaktadır.
Cephenin üst kısmında kitabenin sağ ve sol taraflarında oymalı, kemerli, dikdörtgenli işlemeler yer almaktadır. Çeşmenin iki satırdan oluşan kitabesinin üst kısmında III. Selim'in tuğrası bulunmaktadır. Sağ ve sol yanında güneş ve çiçekli bitki işlemeleri bulunmakta olup altında yer alan iki satırlık kısım ise şu şekildedir: "Sahibetü'l-hayrât ve'l-hasenÂt devletlü ismetlü / Mihrişah Valide Sultân-ı aliyyetü'ş-şaân hazretleri…"
Kitabesinden anlaşılacağı üzere 1212'de (1798) Üçüncü Selim'in annesi Mihrişah Valide Sultan tarafından inşa ettirilen çeşme, günümüzde oldukça kuvvetli bir ihtimalle orijinal yerinden hayli farklı olan bir yerde; Beşiktaş'ta Sinan Paşa Mescidi sokağında, 5 numaralı Yeniçeri apartmanının dış cephesinde bulunmaktadır. Apartmanın giriş merdivenlerinin sol tarafına monte edilmiş mermer bölüm, kuvvetle muhtemel çeşmenin yalnızca ön cephesinin ufak bir parçasıdır. Çeşmenin genel görüntüsüne baktığımız zaman, İstanbul'un pek çok köşesine oldukça görkemli çeşmeler inşa ettirmiş olan Mihrişah Valide Sultan'ın diğer çeşmelerindeki zarafet ve heybetin var olmadığını görürüz.
Çeşme'nin düz bir yapıda ve oldukça sade olan ayna taşı'nın daha sonraları eklendiği düşünülmektedir. Tekne kısmı küçük ve dışa doğru dalgalı dizayn edilmiştir. Bu görüntüsü ile bir çeşmeden daha ziyade, ufak bir musluğun teknesini andırmaktadır. Düz ayna taşı'nın üzerinde yer alan ve oldukça tahribata uğradığı gözlemlenen kitabe aşağıdaki gibidir:
Mehd-i ulya-uı saltanat devletlü Mihrişah Valide Sultan aliyyetü'ş-şan efendimiz hazretlerinin li-vechillahi-l-kerim müceddeden bina buyurdukları bend-i kebirden işbu çeşmeye dahi yarım masura ma-i leziz ihsan ve vakf-ı şeriflerine ilhak buyurdular (1212)