Arama
Modern eğitimin öncüsü Nizamiye medreselerinde ders veren alimler
Nizamiye, Selçuklu'nun dünyaya armağan ettiği eğitim kurumlarından biriydi. Nizamülmülk'ün yaptırdığı bu medreselerin önemli bir misyonu vardı. O da ülke topraklarında bir zehir gibi yayılan ve İslam kaidelerini yıkıp teröre sevk eden Batıni hareketinin propagandalarına karşı halkın zihnini korumaktı. İslam âleminde otorite sayılan isimlerin yetişmesini sağladı. Peki, Nizamiye medreselerinde ders veren alimler kimlerdi?
📌 13. yüzyılda yaşamış olan İslam âlimi Zekeriya Kazvini'ye göre Sultan Alparslan, Nizâmülmülk ile Nişabur'da caminin kapısında, elbiseleri perişan gençleri görünce bunun sebebini sordu. Vezir de ona "Bunlar, insanların en şereflileri olup dünya zevki bulunmayan ilim taliplileridir." cevabını verdi. Bunun üzerine Sultan bir yurt inşasını ve kendilerine maaş verilmesini emretti. Sultanın bu emri Nizamiye medreselerinin açılmasında etkili olduğu düşünülür.
📌 İlk medrese, Sultan Alparslan'ın döneminde Nişabur'da açıldı. Sonrasında Nişabur, Rey, Bağdat, Herat, Belh, Merv gibi pek çok şehirde bu eğitim kurumları faaliyet vermeye başladı.
➡ Nizamiye medreseleri, İslam âleminde otorite sayılan isimlerin yetişmesini sağladı. Bâtıni düşüncenin yayılmasına engel olmasının yanı sıra Endülüs'e kadar pek çok İslam ülkesini etkiledi ve eğitim politikalarına model oldu.
📌 Nizamiye medreselerinden önce ilim talep eden kişiler, uzun yolculuklarla ders almak istedikleri hocaları bulmak zorundaydı. Bu eğitim kurumu, İslam âleminin önemli isimlerini bir çatı altında toplayarak ilme ulaşmayı kolaylaştırdı.
➡ Medreseye tahsis edilen vakıflarından elde edilen gelirle müderrislerin maaşları verilirdi. Aynı zamanda, öğrencilerin yeme, içme, barınma, elbise, ders kitabı, kâğıt, kalem, mürekkep gibi bütün ihtiyaçları karşılanıyordu. Her öğrenciye ayda bir koyun ve belirli miktarda tahıl verilirdi.
➡ Talebelerin gerekli olan diğer ihtiyaçlarını ise devlet karşılıyordu.
Bostan ve Gülistan eseriyle ünlenen Sadi Şirazi, Nizamiye medreselerinde tahsil gördü.
📌 Talebeler, bulundukları medreseden başka bir bölgedeki medreseye geçiş yapıp eğitimine devam edebiliyordu.
➡Nizamiye medreselerinde müderris ve talebelere sağlanan imkân, eğitimin bir yerde toplanması nedeniyle dünyanın ilk üniversitesi kabul edilir.
➡Daha önce inşa edilen medreseler bulunsa da bunlar özel kuruluşlardı. Nizamiye medreseleri devlet himayesinde eğitim veren birer kamu müessesesiydi.
Bağdat Nizamiye Medresesi kütüphanesinin 6000 kitabı olduğu rivayet edilir.
📌 Nizamiye medreselerinde fıkıh, tefsir, hadis, kelam, lügat, nahiv, edebiyat, hilaf, münazara, nazar, cedel, tilavet, usul, aritmetik, ferâiz mantık dersleri görülüyordu. Bağdat Nizamiyesi'nde 6.000 öğrencinin ders gördüğü söylenirdi.
📌 Ders saatleri niteliğine, mevsime ve müderrisin ilmî mertebesine göre değişirdi. Hocalar, derslerini öğrencilerin bulunduğu yerden daha yüksek bir kürsüde verirlerdi. Hafta boyunca öğleden önce başlar, ikindi ve yatsı namazlarından sonra da devam ederdi.
📌 Medreseye 20 yaşını doldurmuş öğrenciler girer ve 4 yıl boyunca eğitim görürdü.
📌 Salerno, Paris ve Oxford gibi Batı'da kurulan üniversitelerin Nizamiye medreselerinden etkilendiği öne sürülür.
➡ Nizamiye medreselerinin ilk müderrisi, İbn Sabbağ'dı. Fıkıh ve usul alanında dersler veriyordu. Göreve başladığında öğrencilere 3 bin 250 gram ekmek verilmesini sağladı.
➡Bağdat Nizamiyesi'nin ilk müderrisi Ebu İshak eş-Şirazi, Ebu Tayyib et-Taberi'nin ders halkasında okudu ve onun muidi oldu. Nizamiye medreseleri açılınca burada müderris oldu. Fıkıh ve usul alanında dersler verdi.
➡ Cüveyni, İslam aleminin önemli alimlerinden biriydi. Eş'arî kelâm ve Şâfiî fıkhı konusunda dersler veriyordu. Nişabur Nizamiyesi'nin başına getirilen Cüveyni'nin 400 civarında talebesi vardı. Kendisine ilimdeki derinliği nedeniyle "ebul-meali", Mekke ve Medine'de ders ve fetva vermesinden dolayı "imamul-haremeyn" lakapları verildi.
➡Gazzali, Nizamiye medreselerinde müderrislik yapmak için İsfahan'dan Bağdat'a gitti. Nizâmülmülk'ün "Zeynüddin Şerefü'l - Eimme" lakabını verdiği ünlü alim, Bağdat Nizamiye medreselerinde baş müderrislik yaptı. Ders halkasında 300'den fazla talebesi vardı. Medresede verdiği sohbetlere birçok insan katılıyordu. Öyle ki bir sohbetine 3 bin kişinin katıldığı söylenir.
➡Yusuf Hemedani, Nizamiye medreselerinde vaazlar verdi. Bu vaazlara devrin önemli âlimleri de icabet ederdi. Yusuf Hemedani, Hoca Ahmed Yesevî, Abdülhâlik-ı Gucdüvâni ve şair Senai gibi meşhur isimleri yetiştirmiş bir alimdi.