Arama
Modern eğitimin öncüsü Nizamiye medreselerinde ders veren alimler
Nizamiye, Selçuklu'nun dünyaya armağan ettiği eğitim kurumlarından biriydi. Nizamülmülk'ün yaptırdığı bu medreselerin önemli bir misyonu vardı. O da ülke topraklarında bir zehir gibi yayılan ve İslam kaidelerini yıkıp teröre sevk eden Batıni hareketinin propagandalarına karşı halkın zihnini korumaktı. İslam âleminde otorite sayılan isimlerin yetişmesini sağladı. Peki, Nizamiye medreselerinde ders veren alimler kimlerdi?
Bağdat Nizamiye Medresesi kütüphanesinin 6000 kitabı olduğu rivayet edilir.
📌 Nizamiye medreselerinde fıkıh, tefsir, hadis, kelam, lügat, nahiv, edebiyat, hilaf, münazara, nazar, cedel, tilavet, usul, aritmetik, ferâiz mantık dersleri görülüyordu. Bağdat Nizamiyesi'nde 6.000 öğrencinin ders gördüğü söylenirdi.
📌 Ders saatleri niteliğine, mevsime ve müderrisin ilmî mertebesine göre değişirdi. Hocalar, derslerini öğrencilerin bulunduğu yerden daha yüksek bir kürsüde verirlerdi. Hafta boyunca öğleden önce başlar, ikindi ve yatsı namazlarından sonra da devam ederdi.
📌 Medreseye 20 yaşını doldurmuş öğrenciler girer ve 4 yıl boyunca eğitim görürdü.
📌 Salerno, Paris ve Oxford gibi Batı'da kurulan üniversitelerin Nizamiye medreselerinden etkilendiği öne sürülür.
➡ Nizamiye medreselerinin ilk müderrisi, İbn Sabbağ'dı. Fıkıh ve usul alanında dersler veriyordu. Göreve başladığında öğrencilere 3 bin 250 gram ekmek verilmesini sağladı.
➡Bağdat Nizamiyesi'nin ilk müderrisi Ebu İshak eş-Şirazi, Ebu Tayyib et-Taberi'nin ders halkasında okudu ve onun muidi oldu. Nizamiye medreseleri açılınca burada müderris oldu. Fıkıh ve usul alanında dersler verdi.
➡ Cüveyni, İslam aleminin önemli alimlerinden biriydi. Eş'arî kelâm ve Şâfiî fıkhı konusunda dersler veriyordu. Nişabur Nizamiyesi'nin başına getirilen Cüveyni'nin 400 civarında talebesi vardı. Kendisine ilimdeki derinliği nedeniyle "ebul-meali", Mekke ve Medine'de ders ve fetva vermesinden dolayı "imamul-haremeyn" lakapları verildi.
➡Gazzali, Nizamiye medreselerinde müderrislik yapmak için İsfahan'dan Bağdat'a gitti. Nizâmülmülk'ün "Zeynüddin Şerefü'l - Eimme" lakabını verdiği ünlü alim, Bağdat Nizamiye medreselerinde baş müderrislik yaptı. Ders halkasında 300'den fazla talebesi vardı. Medresede verdiği sohbetlere birçok insan katılıyordu. Öyle ki bir sohbetine 3 bin kişinin katıldığı söylenir.
➡Yusuf Hemedani, Nizamiye medreselerinde vaazlar verdi. Bu vaazlara devrin önemli âlimleri de icabet ederdi. Yusuf Hemedani, Hoca Ahmed Yesevî, Abdülhâlik-ı Gucdüvâni ve şair Senai gibi meşhur isimleri yetiştirmiş bir alimdi.
➡Ebu'I Hasan el-Müfessir ile Ebu Said el-Hayri, Nişabur Nizamiyesi'nde sırayla hadis dersini okuturdu.
➡Büyük fıkıh ve kelâm âlimi Abdülkerim Şehristânî, hac dönüşü uğradığı Bağdat'ta, Nizamiye medresesinde üç yıl ders verdi.
➡Bu medreselerde ders veren önemli isimlerden biri de Radiyuddin Ebu'l-Hayr el-Kazvini idi. O, vaaz, tefsir ve usulde önemli âlimlerden biriydi.
➡Ebu Zekeriyya et-Tikriti, tefsir, hadis, hilaf, lügat, münazara, tilavet ilimlerinde önde gelen bir şahsiyetti.
➡ Mahmud ez-Zencani hadis ilminde ve hat sanatında önemli isimlerdendi.
➡ Usul, tefsir, mantık ilimlerinde söz sahibi bir âlim olan Şemsuddin Ebu'I-Meali el-Eyki, bu medreselerde ders verdi.
➡İbn Fadlan el-Bağdadi, mezhep, hilaf, usul, mantık ve münazara sahasının önemli isimlerindendi.
➡Ebu'I-Kasım el-Huzeli, kıraat müderrisiydi. İslam âlemini doğudan batıya doğru dolaşarak 365 hocadan ders gördü. Nizamiye medreselerinde talebeler onun ilminden nasiplendi.
➡Bağdat Nizamiye müderrisi İbnu't-Tilmiz Bağdadi, Arapça, Farsça, Türkçe, Habeşce, Rumca, Ermenice ve Zencice dillerini bilirdi.
➡ İbnu't-Tilmiz'in yanı sıra Hibetullah Bağdadi gibi Arapça, Farsça, Yunanca ve Süryani dillerini bilen müderrisler de bulunurdu.
🔍 İMAM GAZZALİ'NİN SULTAN AHMED SENCER'E YAZDIĞI TARİHİ MEKTUP
📌 Nizamiye medreselerinde, tarihte ilk defa "niyabet" adıyla vekâleten müderrislik yapan görevliler bulunurdu.
📌 Alanında otorite isimler, Nizamiye medreselerine davet edilerek bir müddet ders vermeleri ve bilgilerinden istifade edilmesi istenirdi. Bu durum günümüzde misafir öğretim üyeliğine denk gelir. Modern tarihte ilk uygulayıcısı ise bu eğitim kurumlarıdır.
➡ Bu isimlere örnek olarak, pek çok kez vaaz veren Ömer b. Ahmed el Hatıbi, Eşari kelamında önce gelen isimlerden Atık b. Abdullah el-Bekri, önemli hadis alimi Ebu Bekir es-Semani gösterilir.
➡ Ayrıca Horasan'ın önemli âlimlerinden el-Kuşeyrî, hacca giderken Bağdat'a uğradı ve buradaki Nizamiye Medresesi'nde Eş'arîlik üzerine ders verdi.