Arama
Müslüman alimlerin ezber bozan astronomi keşifleri
Bugün bilim dünyasında pek çok kişi, astronominin Yunanlılarla birlikte öldüğüne, Dünyanın Güneşin etrafında döndüğünü söylemesiyle tanınan ve modern astronominin kurucusu kabul edilen Kopernik ile yeniden dirildiğine inanır. Peki, Kopernik'in gezegen teorisi modellerinin kendisinden bir asır önce yaşayan İbnü'ş Şatır'ın modelleriyle birebir aynı olduğunu biliyor muydunuz? Ya da dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğü teorisini, ilk olarak bir İslam aliminin kaleme aldığını? Müslüman alimlerin ezber bozan astronomi keşiflerini sizler için derledik.
Halife Me'mun'un el yazmalarını tercüme ettirmek amacıyla 9'uncu yüzyılda Bağdat'ta kurduğu Dârülhikme adlı akademide bu alanda birçok çalışma yapılmıştı.
Arapçaya tercüme edilen ilk eserler arasında, İskenderiyeli astronom Batlamyus'un Güneş, Ay, gezegen ve yıldızların Dünyanın etrafında döndüğünü söyleyen Büyük Eser adlı çalışması da bulunur.
Müslüman âlimlerce bilinen adıyla El Majisti, sonraki 500 yıl boyunca kozmolojinin dayanağı haline geldi. Ancak Müslümanlar bu eserde bulunan Yunanlılara ait matematiksel yöntemleri geliştirerek bunların çok ötesine geçtiler.
Özellikle trigonometri alanında Müslüman ülkelerinde kaydedilen ilerlemeler Batıdaki Rönesans astronomisi için gerekli olan araçları temin etti.
Gökyüzünü inceleyerek gelecekteki astronomi çalışmalarının temelinin atılmasına katkısı olan çok sayıda Müslüman astronom bulunur. Ancak bazı isimlerden özellikle bahsetmekte fayda var.
Batıda Albategnius olarak tanınan ve 929 yılında ölen Bettânî, kendisinden sonraki yüzyıllara önemli ölçüde etki eden Ez Zîc-i Sabi' olarak da bilinen Sabi Çizelgelerini hazırladı.
Çalışmaları arasında yeni ay tarihlerinin belirlenmesi, Güneş ve yıldız yılının uzunluğunun hesaplanması, Ay tutulmalarının önceden tahmin edilmesi ve paralaks (ıraklık açısı) olgusu yer alıyordu.
Ayrıca günümüzde kullanılan trigonometrik oranlara ilişkin ilk fikirleri geliştirdi ve popüler hale getirdi.
O zamana kadar en temel astronomik kaynak olarak kabul edilen Batlamyus'un teorilerinde önemli değişiklikler yaptı.
Güneş yerötesinin hareketinin, yani güneşin yıldızlar arasında Dünyaya en uzak olduğu andaki konumunun Batlamyus'un zamanındakiyle aynı olmadığı yönündeki önemli keşfi yaptı.
Yunanlı astronom Batlamyus, güneşi boylam 65 dereceye yerleştirirken, Bettânî bu konumu boylam 82 derece olarak bulmuştu.
Ölçüm hatasına yorulamayacak kadar büyük olan bu uyuşmazlığın sebebinin Güneş Sisteminin uzayda hareket etmesi olduğunu bugün biliyoruz. Ancak o dönemde hala Dünyanın evrenin merkezinde olduğuna inanıldığından, böyle bir çıkarım yapmak mümkün olmamıştır.