Arama
Müslüman alimlerin icat ettiği astronomi aletleri
Müslümanların öncülük ettiği icatların başında, gök cisimlerini incelemek amacıyla muazzam büyüklükte tasarlanarak inşa edilen gözlem aletleri geliyordu. Bu aletleri kullanmaları, Müslüman bilim insanlarının ölçümlerindeki hata yüzdesini azaltıyordu. İlk kez İslam uygarlığında temelleri atılan rasathanelerde kullanılan aletler, bugün gök cisimlerini inceleyen aletlerin temellerini oluşturuyordu. Öyle ki, günümüzde sıklıkla kullandığımız GPS'in temelleri dahi o dönemde atılmıştı.
Müslüman astronomlar çok sayıda kadran icat ettiler. 9'uncu yüzyılda Bağdat'ta geliştirilen ve trigonometri problemlerini çözmek için kullanılan sinüs kadranı, 14'üncü yüzyılda Suriye'de geliştirilen ve astronomik problemleri enlemden bağımsız olarak çözmek için kullanılan üniversal kadran; Güneş'i kullanarak saati bulmaya yarayan saat kadranı ve usturlabın geliştirilmesi ile ortaya çıkan usturlap/el-mukantarat kadranı bunlardan bazılarıdır. Bunların çoğu usturlapla birlikte kullanılıyordu.
Ekliptiğin eğriliğini, yani Dünya'nın ekvator düzlemiyle Güneş'in ekliptik düzlemi arasındaki açıyı ölçmek için, Hocendî 994 yılında kendisinin icat ettiği bir alet kullandı. Çalışmalarını İsfahan'ın Büveyhi hükümdarı Fahrüddevle himayesinde yaptığından bu alete Fahri sekstantı adını verdi.
Hocendî geçmişte yapılan benzer aletleri önemli ölçüde geliştirdiğini söylüyordu, çünkü eski aletler yalnızca derece ve dakika cinsinden okunabilirken kendisinin geliştirdiği alete saniye cinsinden okuma da yapılabiliyordu.
Bu alet, kuzey-güney meridyen dairesine hizalanmış duvar üzerine yerleştirilen altmış derecelik yaydan oluşuyordu.
Hocendî'nin kullandığı alet daha önce kullanılan benzerlerinden büyük olup yarıçapı yaklaşık yirmi metreydi.
Takiyüddin, bu dört türün dışında kalan beşinci bir kadran kullanmayı tercih etti. Hocendî'nin Fahri sekstantından ayrı olarak duvar kadranı adı verilen alette toplam çapı yalnızca altı metre olan iki adet kademeli pirinç yay bulunuyordu.
Hocendî'nin sekstantından 20 metre daha küçük olan bu alet, meridyeni izleyen bir duvar üzerine asılıyordu. Değer okuyabilmek için, astronomlar kadran üzerindeki çubuğu ya da ipi ilgili gök cismi, Ay ya da Güneş ile hizalıyor ve duvar kadranının gösterdiği açıyı kaydediyordu.
Bu devasa astronomik gözlem aletleri bugün önemli ölçüde küçültülmüş olmakla beraber bunlarda kullanılan teknoloji taşınabilir bir alet olan modern sekstantın temellerini atmıştır.
Küresel Konumlandırma Sistemlerinin (GPS) geliştirilmesi öncesinde, devrin önde gelen yön bulma ve ölçüm aletleri olarak kullanılmıştır.