Arama
Nizamülmülk'ten devlet yönetimi konusunda tavsiyeler
Nizamülmülk, İslam dünyasının en başarılı vezirlerinden biridir. Büyük Selçuklu döneminde Alparslan ile başlayan vezirliği uzun yıllar devam etmiş ve devletin gelişimine büyük katkılarda bulunmuştu. Yalnızca vezirliğiyle değil ilmi faaliyetlerle de adından sıklıkla söz ettiren Nizamülmülk, siyasetname türünün en başarılı örneğini Sultan Melikşah'ın isteğiyle kaleme aldı. Ünlü vezir eserinde dönemindeki sorunları ciddi bir şekilde ele almış ve bunlar için çözüm önerileri sunmuştu. Ayrıca devletin yaşadığı problemler üzerinden de örnekler vermişti. Peki, Nizamülmülk'ün bütün çağlara hitap edecek devlet yönetimi hususunda verdiği tavsiyeler nelerdi?
Nizamülmülk bir sultanın adil olmasını birincil görev olarak belirlemiştir.
📌Nizamülmülk'e göre padişahın adaletli olması devlet yönetiminin her alanını etkileyecektir. Ünlü vezir bir sultanın adaletli olursa halkının da adaletli, merhametli olursa halkının da merhametli olacağını düşünür. Devletin başarıya ulaşması ve halkın mutluluğu için adaletin olması Nizamülmülk için en büyük gerekliliktir.
"Bir kişiye birden fazla iş yükleyip, onlarca kişiyi işsiz bırakmak akıl kârı değildir. Devlet adamı bunun dengesini gözettiği sürece iyi bir devlet adamıdır. Aksi takdirde saltanatının zeval bulması çok yakın olacaktır."
📌Nizamülmülk, devlet işlerinde dini bütün, Allah korkusu olan, haram yemekten kaçınan bir yardımcının olması gerektiğini düşünüyordu. Yardımcının vasıfları bu şekilde değilse aksi takdirde yardımcı yerine bir casus beslenmiş oluyordu. Bu da devletin bekasını temelinden sarsacak bir durumdu. Nizamülmülk devlet yönetiminde yardımcıları bu sebeple çok önemsemektedir.
"Hükümdar, memleketin yıkılmasına çalışan, haram iş işleyen, devlet sırrını açıklayan, diliyle hükümdara dalkavukluk ederken, kalbiyle düşmanlık eden suçluları bağışlamamalı."
📌Nizamülmülk iyi bir yöneticinin hayırsever ve halkını refah ettirmeye çalışan biri olması gerektiğini düşünür. Nitekim halk iyileri anarken hayırla kötüleri ise nefretle yad eder. Makam ve mevkinin geçici olduğunu insanı ebediyete taşıyacak asıl şeyin arkasında bıraktığı iyi şöhret olabileceğini düşünür. Zira makam mevki geçicidir, kalıcı olan insanlık ve hayırseverliktir.
"Üst makamlara kadar yükselen devlet ileri gelenleri, bir hata işledikleri zaman önce uyarılmalı, eğer etkili olmazsa cezalandırılmalıdır."
📌Devlet adamı zulmetmemeli, zulmetmiyorsa bile vazifelendirdiği adamların zulmedip etmediğini bilmelidir. Bu meseleyi çok yakından takip etmelidir. Yoksa Nizamülmülk'e göre mazlumların ettiği ah, eninde sonunda dönüp kendisini bulacaktır.
"Kadıların âlim ve zahit olmalarına önem verilmeli, zalimler asla bu görevlere getirilmemelidir. Bunlara devlet bütçesinden gündelik veya aylık olarak ödenek verilmeli ve bu şekilde halktan rüşvet almalarının önüne geçilmelidir."
Nizamülmülk'ün adaletin yanında önemsediği bir diğer kavram da merhamettir.
📌Nizamülmülke göre merhamet son derece güzel bir haslettir. İnsanoğlu yeri geldiği zaman merhametli olmayı bilmelidir. Acıma duygusu Allah korkusuyla birleşince, adaletli bir devlet adamı ortaya çıkacaktır. Tarih kitapları, taş kalpli nice devlet adamının kalıcı olmadığını ısrarla yazarken bu gerçeğe işaret etmektedir. Bu yüzden bir yöneticinin en önemli vasıflarından biri merhametli olmasıdır.
"Sultan, bütün tutumlarında orta yolu izlemelidir. Padişahın dengesiz ve ölçüsüz hareket etmesi, onun halk nezdindeki saygı ve yüceliğini zedeler."