Arama
Nuri Paşa ve Bakü’nün bağımsızlığa giden yolu
Bundan bir asır önce Azerbaycan, Çarlık Rusya'nın yıkılması sonucu bağımsızlığını ilan etmiş ve Müslüman Doğu'nun ilk demokratik cumhuriyetini kurmuştu. Bağımsızlıklarını ilk olarak Osmanlı'nın tanıdığı bu genç devletle Ermeni ve Bolşevik tehditlerine karşı bir anlaşma yapıldı. Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, bu tehditlere karşı Azerbaycan'ın yardımına koştu. Bakü'yü işgalden kurtardığı için "Bakü Fatihi" olarak anılan Nuri (Killigil) Paşa'nın kazandığı zafer, iki ülkenin "tek millet" olma anlayışının da temellerini attı. 15 Eylül, Azerbaycan'ın başkenti olan Bakü'nün kurtuluş yıl dönümü. Nuri Paşa komutasında kurulan kahraman ordu, tam 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Bolşevik ve Ermeni işgalinden kurtarmış oldu.
◾ Bakü'nün fethi için yapılan ilk taarruzda başarı sağlanamayınca, Nuri Paşa eksiklikleri tamamlamaya çalıştı. Kafkas İslam Ordusu, 5 Ağustos'taki başarısızlığın oluşturduğu psikolojik çöküntüyü ortadan kaldırmaya çalışmış, 13 Eylül gecesinde tekrar taarruza kalkmıştı.
◾ 15 Eylül'de ordunun fetih için inançlı olması, taarruzu başarıyla neticelendirmişti. Türk ordusunun Bakü'ye girdiği 15 Eylül 1918 günü şehir, tarihinin en heyecanlı ve unutulmaz günlerini yaşadı.
◾ Halk, Ermeni ve Bolşeviklerin baskı ve şiddetinden kurtulmuş, huzur içinde yaşama imkânına kavuşmuştu. Hemen mülki idarenin tanzimine başlandı. Birkaç gün içinde şehirde hayat normale döndü. Dükkânlar açıldı, yiyecek sıkıntısı en kısa sürede giderildi ve Bakü refaha kavuştu.
◾ Kafkas İslam Ordusu, Bakü'nün kurtuluşu için yaptığı savaşlarda 1130 şehit verdi. Ermeni işgalinden kurtarılan Bakü, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin başkenti ilan edildi.
◾ Nuri Paşa komutasında Azerbaycan'da kazanılan bu zafer, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin harp tarihinde değerli bir savaş olarak yerini aldı. Ancak Osmanlı Devleti, Mondros Mütarekesi şartlarından dolayı, Kasım 1918'de Kafkasya'dan çekilmek zorunda kaldı.
◾ Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra ortaya çıkan en önemli sorunlardan biri yeni kurulan cumhuriyetin bağımsızlığının ve sınırlarının dünya kamuoyuna tanıtılması olmuştu.
◾ Bu amaçla 7 Aralık 1918 yılında göreve başlayan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosu, Azerbaycan'ın bağımsızlığını Paris Barış Konferansı'nda tanıtmak için, Ali Mardan Bey Topçubaşov'un başkanlığında bir heyet oluşturuldu.
◾ Dönemin deneyimli kişilerinden oluşan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Nümayende Heyeti, çok zorlu şartlarda Paris'e ulaşmış ve çalışmalara başlamıştı.
◾ Nümayende Heyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ve sınırlarını Paris Barış Konferansı'na teşrifte bulunan devlet başkanlarına sundu. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra büyük devletlerin rızası ile kurulması öngörülen devletlerin içerisinde, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin yer almasını sağlamaya çalıştı.
◾ Azerbaycan'da, kısa sürede ekonomi, eğitim, din ve vicdan özgürlüğü alanında reformlar yapılarak, ülke tarihinde ilklere imza atıldı. "Cumhuriyetin İstiklâl Bildirisi"nde, ırk, din, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlara eşit haklar tanındı.
◾ Azerbaycan, Müslüman doğusunda "kadınlara seçme hakkı tanıyan" ilk ülke oldu. Ülkenin kendi para birimi ve posta pulları tedavüle girdi; Devlet Bankası ve Bakü Devlet Üniversitesi kuruldu.