Arama
Nuri Paşa ve Bakü’nün bağımsızlığa giden yolu
Bundan bir asır önce Azerbaycan, Çarlık Rusya'nın yıkılması sonucu bağımsızlığını ilan etmiş ve Müslüman Doğu'nun ilk demokratik cumhuriyetini kurmuştu. Bağımsızlıklarını ilk olarak Osmanlı'nın tanıdığı bu genç devletle Ermeni ve Bolşevik tehditlerine karşı bir anlaşma yapıldı. Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, bu tehditlere karşı Azerbaycan'ın yardımına koştu. Bakü'yü işgalden kurtardığı için "Bakü Fatihi" olarak anılan Nuri (Killigil) Paşa'nın kazandığı zafer, iki ülkenin "tek millet" olma anlayışının da temellerini attı. 15 Eylül, Azerbaycan'ın başkenti olan Bakü'nün kurtuluş yıl dönümü. Nuri Paşa komutasında kurulan kahraman ordu, tam 15 Eylül 1918'de Bakü'yü Bolşevik ve Ermeni işgalinden kurtarmış oldu.
◾ Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra ortaya çıkan en önemli sorunlardan biri yeni kurulan cumhuriyetin bağımsızlığının ve sınırlarının dünya kamuoyuna tanıtılması olmuştu.
◾ Bu amaçla 7 Aralık 1918 yılında göreve başlayan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosu, Azerbaycan'ın bağımsızlığını Paris Barış Konferansı'nda tanıtmak için, Ali Mardan Bey Topçubaşov'un başkanlığında bir heyet oluşturuldu.
◾ Dönemin deneyimli kişilerinden oluşan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin Nümayende Heyeti, çok zorlu şartlarda Paris'e ulaşmış ve çalışmalara başlamıştı.
◾ Nümayende Heyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ve sınırlarını Paris Barış Konferansı'na teşrifte bulunan devlet başkanlarına sundu. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra büyük devletlerin rızası ile kurulması öngörülen devletlerin içerisinde, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti'nin yer almasını sağlamaya çalıştı.
◾ Azerbaycan'da, kısa sürede ekonomi, eğitim, din ve vicdan özgürlüğü alanında reformlar yapılarak, ülke tarihinde ilklere imza atıldı. "Cumhuriyetin İstiklâl Bildirisi"nde, ırk, din, mezhep ve cinsiyet farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlara eşit haklar tanındı.
◾ Azerbaycan, Müslüman doğusunda "kadınlara seçme hakkı tanıyan" ilk ülke oldu. Ülkenin kendi para birimi ve posta pulları tedavüle girdi; Devlet Bankası ve Bakü Devlet Üniversitesi kuruldu.
◾ Dış tehditlere karşı 26 Haziran'da Azerbaycan kendi ordusunu kurdu ve bu ordunun oluşumunda Osmanlı subayları önemli rol oynadı. Hükümetin 27 Haziran 1918'de aldığı kararla Türkçe, devlet dili olarak ilan edildi, daha önce çoğunda Rusça eğitim yapılan ortaokullarda Türkçe eğitim yapılması zorunlu kılındı.
◾ 7 Aralık 1918'de, 120 sandalyelik parlamento faaliyete başladı. Ülkedeki tüm siyasi parti ve etnik grupların temsil edildiği parlamento, faaliyet gösterdiği 17 ay süresince 230 yasa tasarısı kabul etti.
◾ Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Nisan 1920'de Sovyet ordusunun ülkeyi işgaliyle son buldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla 18 Ekim 1991'de tekrar bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan, 1918-20 yıllarında faaliyet gösteren Azerbaycan Cumhuriyetinin varisi olarak kabul ediliyor.