Arama
Orta Asya değil Türkistan
Türklerin ana yurdu Türkistan, asırlar boyunca Ruslar ve Çinliler olmak üzere çeşitli emperyalist devletlerin saldırılarına, asimilasyon politikalarına maruz kaldı. Kimliğin yok edilmesine dair uygulanan en yıkıcı politika ise Türkistan yerine "Orta Asya" teriminin zorla kabul ettirilmesiydi. Peki, bu ifade ne zaman ve nasıl orta çıktı?
🔹 Prof. Dr Ahmet Taşağıl, Orta Asya kavramının yaygınlaşması hakkında şunları belirtir:
"Türk ve stan kelimelerinin birleşmesinden doğan Türkistan kelimesi, Fars kaynaklarında Orta Asya'ya verilen bir isimdir. Yani Türk ve İranlıların nazarında Orta Asya, Türk Irani Sir Derya (Seyhun) Irmağı'nın doğusu kastedilmişse de daha sonra bu isim daha kapsayıcı şekilde bütün Orta Asya için kullanılmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında, bölge Ruslar tarafindan işgal edilince bu ad daha da kapsayıcı bir hale gelip sıklıkla kullanılır olmuştur. Nitekim Hindistan üzerinden hakimiyetlerini Orta Asya üzerine doğru genişletmek isteyen İngilizler de Türkistan kelimesini benimsemiş ve kullanmaya başlamışlardır. Daha sonra Rusların işgal ettiği bölgeye Batı Türkistan, Çinlerin ele geçirdiği topraklara ise Doğu Türkistan denilmiştir."
🔹 Hatunoğlu, Türkistan kavramının, günümüzde etnik bir terim olarak değerlendirilmemesi gerektiğini belirtir:
"Bundan yüzyıl kadar önce Süleyman Çolpan'ın 'Güzel Türkistan Sana Ne Oldu' adlı şiirinde bahsettiği Türkistan kavramı, bugün 'Orta Asya' bölgesinde insanlar tarafından maalesef etnik aidiyet içerisinde değerlendirilmiyor. "
Guzel Türkistan Senge Ne Boldı
Guzel Türkistan senge ne boldı?
Sebeb vakitsız güllering soldı
Çemenler berbad kuşlar hem feryad
Hemmesi mahsun bolmaz mi dilşad?
Bilmem ne uçun kuşlar uçmaz bahçeleringde
Birligimizning teprenmes tağı
Umidimizning sönmez çırağı
Birleş ey halkım kelkendur çagı
Bezensin imdi Türkistan bağı
Kozgal halkım yeter şunca cevr-u cefalar
Al bayrağinı kalbin oygansın,
Kullik, esaret berçesi yansun,
Kur yengi devlet, yavlar örtensin
Ösib Turkiston kaddin kötersin!
Yavran, yaşnab uz vetening gül bağlarında
Güzel Türkistan Sana Ne Oldu
Güzel Türkistan sana ne oldu
Seher çağında güllerin soldu
Çemenler berbat, kuşlarda feryat
Hepsi bir mahzun olmaz mı Dilşad
Bilmem niçin kuşlar ötmez bahçelerinde
Birliğimizin sarsılmaz daği
Ümidimizin sönmez çerağı
Birleş ey halkım gelmiştir çağı
Bezensin şimdi Türkistan bağı
Uyan halkım bitsin artık bunca zulümler
Bayrağını al kalbin uyansın
Kulluk, esaretin her şeyi yansın
Kur yeni devlet düşmanlar ürksün
Yüce Türkistan göklere değsin
Yayıl yeşer öz vatanin gül bağlarında
Abdülhamit Süleyman Çolpan
Türkleri ayrıştıran isimler
🔹 Emperyalist devletlerin oyunlarından önce Türkler, sadece "Türk veya Türkistanlı" olarak adlandırılırken, Rusların uyguladığı politikalarla beraber "Özbek, Türkmen, Uygur, Kazak, Kırgız, Azeri" gibi tamamen ayrıştırma odaklı isimlerle anılır.
🔹 Ayrıştırma politikası hakkında Hatunoğlu, şu ifadeleri kullanır:
"Kendilerine Özbek diyor, Kazak diyor, Kırgız diyor. Ama bizim babalarımız ya da bundan 70-80 yıl önce yaşayanlar ki bunlar içerisinde benim anne tarafından dedem de dâhil, kendilerini Özbek olarak tarif etmiyorlar. Kendilerine Türkistanlı diyorlar. Demek ki bu yüzyıl içerisinde bu kavram ile ilgili çok ciddi bir değişim yaşandı."
Orta Asya terimi ne zaman kullanılmaya başlandı?
🔹 Sovyet Rusya, Türklerin birlikte hareket etmesinden rahatsız olur. Çünkü tek emeli bu toprakları işgal etmek ve Rusya'nın bir parçası haline getirmektir. Karşısında tek vücud halinde hareket eden Türklere karşı "Ruslaştırma politikasını" uygulamaya başlar.
🔹 Prof. Dr. Ahmet Taşağıl bu politikanın nasıl başlandığını şu cümleleri ile anlatır:
"Orta Asya tabiri, 1867'de Rus işgalinin ilk dönemlerinde Rusçadan "sredney azii" diye uydurulmuş ve diğer Batı dillerinde kabul görmüştür. Bundan dolayı Türkistan tabiri yerine Central Asia veya L'Asie Central ifadeleri yerleşmiştir. Ülkemizde tarihimizin bu cephesi maalesef bilimsel bir şekilde gelişmediği için Türkistan kelimesi savunulamamış unutturulmaya çalışılmıştır. Aslında Orta Asya tabiri de çok yanlış değildir. Ancak Türkistan adı tarihi gerçekliği taşıması ve Türk tarihinin eski ve yeni tarafını göstermesi bakımından çok daha önemlidir."
*Ruslaştırma politikası
Ruslar ele geçirdiği topraklarda, bölgedeki insanları kendi kurallarına göre şekillendirmek ister. Bu da dünyadaki devletler ve bilhassa Türkistan halkı tarafından "Ruslaştırma politikası" olarak bilinir. Özellikle Rus dilini, bu minvalde de kiril alfabesini en güçlü silahları olarak görür ve görmeye de devam eder.