Arama
Orta Asya değil Türkistan
Türklerin ana yurdu Türkistan, asırlar boyunca Ruslar ve Çinliler olmak üzere çeşitli emperyalist devletlerin saldırılarına, asimilasyon politikalarına maruz kaldı. Kimliğin yok edilmesine dair uygulanan en yıkıcı politika ise Türkistan yerine "Orta Asya" teriminin zorla kabul ettirilmesiydi. Peki, bu ifade ne zaman ve nasıl orta çıktı?
Türkleri ayrıştıran isimler
🔹 Emperyalist devletlerin oyunlarından önce Türkler, sadece "Türk veya Türkistanlı" olarak adlandırılırken, Rusların uyguladığı politikalarla beraber "Özbek, Türkmen, Uygur, Kazak, Kırgız, Azeri" gibi tamamen ayrıştırma odaklı isimlerle anılır.
🔹 Ayrıştırma politikası hakkında Hatunoğlu, şu ifadeleri kullanır:
"Kendilerine Özbek diyor, Kazak diyor, Kırgız diyor. Ama bizim babalarımız ya da bundan 70-80 yıl önce yaşayanlar ki bunlar içerisinde benim anne tarafından dedem de dâhil, kendilerini Özbek olarak tarif etmiyorlar. Kendilerine Türkistanlı diyorlar. Demek ki bu yüzyıl içerisinde bu kavram ile ilgili çok ciddi bir değişim yaşandı."
Orta Asya terimi ne zaman kullanılmaya başlandı?
🔹 Sovyet Rusya, Türklerin birlikte hareket etmesinden rahatsız olur. Çünkü tek emeli bu toprakları işgal etmek ve Rusya'nın bir parçası haline getirmektir. Karşısında tek vücud halinde hareket eden Türklere karşı "Ruslaştırma politikasını" uygulamaya başlar.
🔹 Prof. Dr. Ahmet Taşağıl bu politikanın nasıl başlandığını şu cümleleri ile anlatır:
"Orta Asya tabiri, 1867'de Rus işgalinin ilk dönemlerinde Rusçadan "sredney azii" diye uydurulmuş ve diğer Batı dillerinde kabul görmüştür. Bundan dolayı Türkistan tabiri yerine Central Asia veya L'Asie Central ifadeleri yerleşmiştir. Ülkemizde tarihimizin bu cephesi maalesef bilimsel bir şekilde gelişmediği için Türkistan kelimesi savunulamamış unutturulmaya çalışılmıştır. Aslında Orta Asya tabiri de çok yanlış değildir. Ancak Türkistan adı tarihi gerçekliği taşıması ve Türk tarihinin eski ve yeni tarafını göstermesi bakımından çok daha önemlidir."
*Ruslaştırma politikası
Ruslar ele geçirdiği topraklarda, bölgedeki insanları kendi kurallarına göre şekillendirmek ister. Bu da dünyadaki devletler ve bilhassa Türkistan halkı tarafından "Ruslaştırma politikası" olarak bilinir. Özellikle Rus dilini, bu minvalde de kiril alfabesini en güçlü silahları olarak görür ve görmeye de devam eder.
Bir bütün olarak Türkler
🔹 Sovyet Rusya, Türk topluluklarını tek tek ayırdıktan sonra artık "bir bütün" olarak anılmamaları ve milliyetlerini unutturmak için "Türkistan" olan bölge ismini, coğrafi terim "Orta Asya" ile değiştirir.
↪Sovyetler Birliği, 1924'ten sonra Türkistan yerine Orta Asya'yı kullandırmaya zorlar.
🔹 Bazı Sovyet coğrafyacılar daha da ileri giderek, Orta Asya dedikleri bölgenin, merkezi Asya'nın bir kısmı olduğu iddiasında bulunur.
Kimliksizleştirmeye karşı
🔹 "Orta Asya" ifadesi sadece Rusların kullandığı bir kavram olarak sınırlı kalmaz, dünyada elliye yakın Orta Asya isimli araştırma enstitüsü kurulur.
🔹 Türkiye'de ve dünyada birçok Türkolog ve tarihçi Orta Asya terimini kullanmaktadır. Türklerin yaşadığı bölgeye "Orta Asya" denmesinin doğru bir isimlendirme olmadığının ve bunun bir kimliksizleştirme çalışması olduğunun farkına varmalıyız.