Arama
Orta Doğu'da kurulan ilk Türk şehri: Samarra
Samarra, Türkler için Abbasi halifesinin inşa ettirdiği bir kentti. Zamanla da Orta Çağ'ın en görkemli şehirlerinden biri haline geldi. Öyle ki devletin idare merkezi dahi oldu bir dönem. Devrin ilim merkezi haline geldi ve birçok alimin yetişmesini sağladı. Tarihçiler tarafından İslam devletinin yedinci büyük şehri olarak tanımlandı. Gelin Samarra'nın tarihini beraber inceleyelim.
📌Samarra, 6 büyük ana cadde üzerinde kuruluydu. En büyük caddesinde Hakan Sarayı, Dîvânü'l-harâc gibi üst düzey bürokrat ve devlet erkanının evleri bulunuyordu.
📌 Mahalleler, geniş caddeler ve boş alanlarla birbirinden ayrıldı. Sonraki yıllarda buraya Vezîriye, İstablât, Belküvârâ, Müşerrefe ve Mütevekkiliye semtleri eklendi. Böylelikle 8 ana bölümden oluştu. Her semtin kendi içinde camisi, hamamı, çarşısı ve pazar yerleri bulunuyordu.
📌Kurulan yeni şehir, oldukça şaşalı olmasıyla halife de buraya yerleşti ve Türklerle beraber yaşamaya başladı.
📌Halife Mu'tasım'ın vefatından sonra yerine geçen Vâsik-Billâh döneminde, Samarra ordugâhtan gerçek bir şehre dönüştü. Şehre yirminin üzerinde saray ve köşk yaptırdı. Nüfus o kadar hızlı arttı ki bir milyonu bulduğu söylenir.
📌Samarra'nın şehir planı, cami ve saraylarıyla İslam medeniyetinin ihtişamını, Abbasi devletinin sanata verdiği değeri gösterir.
📌Samarra adeta bir saray ve köşk şehriydi. Sadece Mu'tasım-Billâh sekiz, Mütevekkil-Alellah yirmi iki saray ve köşk yaptırdı.
📌 At yarışları için 3 hipodrom ve iki hayvanat bahçesi bulunuyordu.
📌Zamanla da ilim merkezi haline geldi ve birçok alim yetişmesini sağladı. 9. yüzyılda yaşamış olan önemli tarihçi ve seyyah el Mesudi, Samarra'yı İslam devletinin yedinci büyük şehri olarak tanımladı.
📌 Âlim vezirlerden Muhammed b. Abdülmelik İbnü'z-Zeyyât ve şair devlet adamı Feth b. Hâkān el-Fârisî, Samarra'da zengin birer kütüphane kurdu.
📌Zamanla Türkler, Abbasilerin yeni başkentinin en güçlü unsuru haline geldi. Öyle ki hükümdarın değiştirecek kadar saltanatta söz sahibiydiler.
📌 Samarra'daki Türk hâkimiyeti 56 yıl devam etti. Halife Mu'tez'in başkenti tekrar Bağdat'a nakletmesiyle de son buldu.
📌 Zamanla şehir ihtişamını kaybetti ve küçük bir köy haline geldi. X. yüzyılın ortalarında Samarra'ya uğrayan Makdisî burasının çok az insanın yaşadığı, herhangi bir bayındırlığı olmayan harap bir köy olduğunu söyler.
📌 Samarra kazıları; yıllar süren yoğun bir yüzey araştırmasından sonra Osmanlı'dan 1910 yılında alınan izinle Friedrich Sarre ve Ernst Emil Herzfeld tarafından 1911-1913 tarihleri arasında gerçekleştirildi.
📌 19 ay süren kazı çalışması; halife sarayları, hükümet binaları, sivil yapılar ve camilerin bulunduğu Dicle Nehri kenarındaki 60 kilometrekarelik alanda yapıldı. 1911-1913 yıllarında yapılan kazı çalışmalarında Halife Mutevekkil'in inşa ettirdiği Cami-i Kebir, Kasr al-Aşık, Kubbetü's Süleybiye, Balkuvara Sarayı ile şehrin batı kıyısındaki evler ve Halife Mutasım'ın Dar'ül Hilafe Sarayı ortaya çıkartıldı.
📌 Samara kazı buluntuların önemli bölümü, Berlin Museum für Islamische Kunst'a taşınmış, Dar'ül Hilafe Sarayı'na ait küçük bir bölümü Müze-i Hümayun'a gönderilmiş, geri kalanlar ise I. Dünya Savaşı'ndan sonra (1921) Londro'ya götürülmüş ve British Museum Victoria and Albert Museum, New York Metropolitan Museum of Fine Arts Boston, Cleveland Museum of Art, Paris Louvre Müzesi gibi çeşitli müze koleksiyonlarına dağılmıştır. Müze-i Hümayun'a gönderilen buluntular, 3 Nisan 1941 yılında Türk ve İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonlarına dahil edilmiştir.