Osmanlı arşiv belgelerinde depremler

Selanik Kādīsı'na ve Selanik Mütesellimi'ne hüküm ki: Bi-irâdeti'llâhi Te'âlâ bu def'a vukū' bulan zelzele-i kebîreden Âsitâne-i Aliyye'mde vâki' ba'zı kârgîr ebniye rehîn-i tezelzül ve inhidâm olup ta'mîr ve tecdîdleri beher hâl kireçin teksîr ve tevfîrine mevkūf ve Âsitâne'de el-yevm kireç hark olunan fırınların kireçleri kifâyet etmeyüp ibâdullâh zarûret ve zahmet keşîde olacakları zâhir ve âşikâr olduğuna binâ'en Darıca'da olan kireç fırınları dahi küşâd ve kireç hark etdirmek içün kireçci amelesinin lüzûm olmağla taht-ı kazā ve hükûmetinizde mevcûd kireçci tâ'ifesinden altmış nefer kireçci cem' ve tedârik ve ta'yîn olunan mübâşir ma'rifetiyle Deraliyye'me irsâl ve îsâle ihtimâm ve dikkat eylemeniz fermânım olmağın, işbu emr-i âlî-şânım ısdâr ve ile irsâl olunmuşdur. İmdi vusûlünde bu def'a Darıca'da küşâd olunacak fırınlarda kireç hark etdirmek üzre ol mikdâr kireçci tâ'ifesinin berren ve bahren kangı tarafdan irsâli enseb ve eshel ise bir gün evvel tedârik ve Deraliyye'me mübâşir-i merkūm ma'rifetiyle irsâl ve tesyîrine mübâderet ve ser-i mû hilâfından gāyetü'l-gāye hazer ve mücânebet eylemeniz bâbında. Fî evâsıt-ı Z sene [1]179 ◾ Sultan III. Mustafa'nın hükümdarlığı döneminde 1766 tarihinde meydana gelen İstanbul Depremi, İzmit'ten Tekirdağ'a kadar olan büyük bir coğrafyayı etkiledi. ◾ Depremin ardından çevre vilayetler bölgeyi tekrar ayağa kaldırmak için seferber oldu. 'Selanik Kādīsı'na ve Selanik Mütesellimi'ne hüküm ki' diye başlayan tarihi belgede taş binaların tekrar inşası ve tamiratı için Selanik'ten kireç işçisi isteniyor. Tarihte İslam coğrafyalarında meydana gelen depremler Arz-ı bendeleridir ki, Bundan mukaddem vukū' bulan zelzele sebebi ile Çekmece-i Sagīr kasabasında vâki' hân ve dekakîn ve menâzil münhedim ve harâb ve zehâ'ir-i mevcûdeleri telef ve zāyi' olmakdan nâşî mukaddemâ Dersaâdet'e gelen Leh Elçisi içün verilmesi fermân olunan ta'yînât ve levâzım-ı sâ'ireden yetmiş üç târihinde olduğu vechile ahâlî-i kasabanın arzuhâl ve istid'âlarına binâ'en Küçükçekmece'den Galata'ya gelince iktizā eden bârgîr ve araba ve çıvgar ücretleri cânib-i mirîden verilmek üzre der-kenâr olunduğu vechile yetmiş dokuz senesi evâhir-i Zilhiccesinde emr-i şerîf i'tâ olunmakdan nâşî elçi-i mesfûrun ta'yînât-ı yevmiyyesi Gümrük Emîni Ağa ma'rifetiyle verilüp ancak kasaba-i mezkûreden Beyoğlu nâm mahalle gelince nakilleri içün sâhib-i arzuhâl ma'rifetiyle verilen elli re's binek ve elli çift çıvgar bârgîrlerine sekiz aded sirem arabalarının iktizā eden ücretleri i'tâ olunmasını mükârî el-Hâc Hasan işbu arzuhâliyle istid'â ve elçi-i mûmâ-ileyhin mihmândarı ağa kulları dahi i'lâm eder. Mûcebince sâbıkı feyleriyle(?) ile ücretleri Başmuhâsebe'den hesâb etdirildikde kırk iki buçuk guruş etmekle yirmi bir buçuk guruşa tenzîl olunup mâ'adâ yirmi bir guruş verilmek üzre Başmuhâsebe'ye kayd olunup tezkiresi verilmek bâbında fermân devletlü, sa'âdetlü sultânım hazretlerinindir. Tezkire dâde. ◾ 1766 yılında gerçekleşen deprem neticesinde büyük yıkım alan İstanbul, çevre illerden temin edilen malzemelerin yanında büyük bir insan gücü ile kısa sürede ayağa kaldırıldı. ◾ Bu doğa felaketi sürecinde dahi hassas davranan Osmanlı Devleti, Leh elçisine verilecek ücretleri ertelemedi. III. Mustafa'nın iradesi neticesinde hazırlanan evrakta bu ücretin hazine tarafından ödenmesine hükmedildi. Geçmişten günümüze sahra hastaneleri Yıldız Saray-ı Hümâyûnu ◾ Sultan II. Abdülhamid Han döneminde gerçekleşen 1894 depremi maddi yıkımın yanında manevi olarak da halkın halet-i ruhiyesini olumsuz yönde etkilemişti. ◾ Halkı korku ve dehşete düşürmemek için yayınlanan bu emirde, deprem haberlerini neşreden gazetelerin daha yumuşak ve sükunet dolu bir dil kullanmaları istenmiştir. Depremi anlatan sure: Zilzal Yıldız Saray-ı Hümâyûnu ◾ Doğal afetler insanların beklemediği anlarda gerçekleşen doğa olaylarıdır. İnsanların yaşam alanlarının yıkıldığı depremler, Osmanlılar döneminde korkulan bir afetti. ◾ İlgili evrakta 1894 depreminin ardından depremzedelerin ihtiyaçlarının karşılanması ve yaralıların kısa süre içinde tedavi altına alınması hakkında bilgi bulunur. Depremde yıkılan 14 asırlık Habib-i Neccar Camii Nezâret-i Evkāf-ı Hümâyûn ◾ Depremlerden sahil kesimlerinin daha çok etkilendikleri tarihi bir gerçek. 1894'de meydana gelen İstanbul depreminde de Dolmabahçe ve Ortaköy camileri olumsuz yönde etkilendiler. ◾ Deprem esnasında Ortaköy Camii'nin minarelerinin şerefe kısmından yukarısı yıkılmışken Dolmabahçe Camii daha az hasar aldı. Arşiv belgesinde de bu hasarların en kısa sürede giderilmesi isteniyor. Depremden mucizevi kurtuluşlar Hasâr-dîde olan emâkin-i askeriyenin mukaddem ve mu'ahhar icrâ edilen keşflerini nâtık cedveldir. 162.650 Mukaddemce İnşâ'ât Dâiresi tarafından icrâ edilen keşf esmânı 50.314 Ma'rifet-i memlûkânemla icrâ edilen keşf esmânı 112.336 İki keşf arasında istihsâl edilen menâfiʻ Abd-i Memlûkları ◾ Bir yer hareketi olan depremler sırasında devlet yapıları da ciddi hasar aldılar. İstanbul'u derinden sarsan 1894 depreminde bilhassa askeri tesislerde hasar oluşmuştu. ◾ Sultan II. Abdülhamid'in isteği ile hazırlanan bu cetvelde 1894 depremi sonucunda askeri yapılarda meydana gelen hasarların maddi karşılıkları iki ayrı keşif sonucunda hazırlanmıştır. Asrın en büyük felaketi: Kahramanmaraş depremi Sâdır olan fermân-ı âlîleri mûcebince nezâret-i hazret-i sadaret-penâhîde âsûde evkāfdan cennetmekân-ı firdevs âşiyân Ebü'l-feth Sultân Mehmed Han tâbe serâhu hazretlerinin evkāfı mütevellîsi efendi kullarının takdîm eylediği takrîrinde mezkûr vâkıf-ı hazret-i müşârun-ileyhin câmi'-i şerîfi kurbünde binâ ve ihyâ buyurdukları dâru'ş-şifâ ebniyesi hareket-i arzdan harâb ve mu'attal kalmış ve kurşunları telef olmakda olduğundan ve ebniyesi ve etrâfında olan hâli arsaları vakf-ı şerîfe bir îrâd olarak tanzîmi ve yahud üzerinde mevcûd bulunan kurşunlarının bir mahalle vaz' ve hıfz kılınması husûslarını keşf ve mu'âyene ve zevî tahrîf olunmasını inhâ ve istid'â etmelerinden nâşi bi'n-nefs bendeleri ve mütevellî-i vakf ve kâtib ve rûznâmçeci ve sâir hademe-i vakf ve erbâb-ı vukūfdan hulefâ ve neccâr kalfaları kulları ile varılıp mu'âyene ve misâha olundukda dâru'ş-şifâ-i mezkûrun birer kıt'a resm-i musattahı ihrâc olunan kurşunu ve yahud îrâd olunarak tanzîmi vechile mahallerinde bi't-taharrî keşf ve misâha birle masâriflerini mübeyyin terkīm olunan defteridir ki zikr olunur. Tahrîran fî 7 Z sene 1239. Dâru'ş-şifâ-i mezkûrun vakf-ı şerîfe bir îrâd olunmak üzere kubbeleri fesh olunarak tanzîm olması masârifinin keşif defteridir zikr olunur. Yekûn 11121000 akçe ◾ 1766 depreminde hasar gören Fatih darüşşifası 1824'de meydana gelen bir sarsılma sonucunda yıkıldı. Gerçekleşen bu hadise sebebiyle yapı ciddi şekilde elden geçirildi. ◾ Evrakta gerçekleşen yıkım sonucunda kubbesi yıkılan eserin kurşunlarının muhafaza edilmesi ve duvarların yenilenerek vakıf yararına tekraren inşa edilmesi dile getirilir. Acının tarifsiz fotoğrafları Makām-ı Seraskerî ◾ 13 Temmuz 1894 tarihli bu evrakta ise II. Abdülhamid döneminde meydana gelen ve tsunami oluşan 1894 depreminde hasar gören Selimiye Kışlası başrolde. ◾ Serasker Rıza Paşa imzalı belgede Selimiye Kışlası'nda gerçekleştirilen tetkikler sonucunda ciddi bir hasara rastlanmadığı ve bu sebeple askerlerin kışlayı kullanabilecekleri ifade ediliyor. Deprem sonrası psikolojik travmalar El-mîzân Masârifât : Guruş 388 Kîse-i Rûmî 720 Makbûzât: Guruş 174,5 Kîse-i Rûmî 714 213,5 - 006: İşbu meblağ-ı bâkī bir haftalık amele yevmiyesi ve ba'zı esnâfa verilmesi iktizā eden kusûrdur. 213,5 - 006: İşbu altı kîse ile iki yüz on üç buçuk guruş dahi teslîm ve tahvîl ahz olunmuşdur. An 16 C sene 1183 ilâ 16 B sene 1183 Eyyâm 31 - Hafta aded 4 Yevmiye-i amele ve masârifât-ı sâ'ire Ber-mûceb-i defter Guruş 8391 Para 35 Fî 17 B sene 1183 Darbhâne-i Âmire'den tamâmen teslîm ve tahvîl ahz olunmuşdur. ◾ Depremler en çok da yapılışı üzerinden belli seneler geçmiş tarihi eserleri etkiler. Fatih Sultan Mehmed Han'ın inşa ettirdiği Fatih Camii 1766 depreminde ciddi hasar aldı. ◾ Bu netice vesilesiyle tekrar inşa edilen cami için harcanan rakamlar defterlerde kayıt altına alındı. Arşiv belgesinde harcamaların kalem kalem kayıtlı olduğu görülür. Deprem bölgesinde zarar gören tarihi yapılar ◾ Tarih boyunca büyük depremler geçiren İstanbul her seferinde ayağa kalkabilmiştir. Bilhassa Osmanlılar dönemindeki 1509, 1766 ve 1894 senelerinde gerçekleşen depremler şehri ciddi ölçüde hasara uğratsa da büyük çabalar neticesinde zararlar hızla telafi edildi. ◾ Osmanlılar bu doğal afetler karşısında büyük bir metanet göstererek her türlü zararı tazmin ettiler. Şehrin yeniden imarını düzenleyerek, gerekli önlemleri aldılar. Bu hizmetlerin neticesinde bugün dünyanın en güzel şehri olan İstanbul, tüm güzelliklerini uhdesinde tutarak günümüze kadar gelebildi. * Bu içerikte AFAD tarafından yayınlanan 'Osmanlı Arşiv Belgelerinde İstanbul'da Afetler'

Osmanlı arşiv belgelerinde depremler

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

Mersin'de "Bolkarlar'dan Toroslar'a Desenlerin Sırrı" temalı defile düzenlendi

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

İsmet Özel'in Taşları Yemek Yasak kitabından düşündürücü satırlar

Ekrem Demirli'nin ufuk açıcı cümleleri

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Filistin'deki zulme karşı Müslüman tavrı nasıl olmalı - PODCAST

Uygur Türklerinin kaderini değiştiren 48 madde

"Selvi Boylum Al Yazmalım" Kazakistan'da tiyatro oyunu oldu

PODCAST I Fergana Vadisi'nin önemi

Merhametten ve empatiden uzak Çocuk Hakları Günü!

Metoda dair: Yöntemi gözden geçirme

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Filistin'in bağımsızlığını resmi olarak tanıyan ülkeler

Haris el-Muhâsibi'den Hakk'ı Arayanlara Nasihatler

Filistin’i işgale yönelik Yahudi göçleri: Aliyah

İsrail işgallerine karşı "birlik" çağrısı

Osmanlı belgeleri ışığında Filistin’e Yahudi göçü

Bosna Savaşı öncesinde bölgedeki gerilimlerin tarihsel kökenleri

2025 Türk Dünyası Kültür Başkenti: Aktau

İzimler ve çözümler

Cengiz Dağcı'nın kaleminden "Üşüyen Sokak"

Bir sualim var sana ey dervişler ecesi

Osmanlı’da kadın öğretmen yetiştiren kurum: Darülmuallimat

Öğretmenler gününe özel 7 film

Arama

Osmanlı arşiv belgelerinde depremler