Arama
Osmanlı arşivinden fotoğraflarla Haremeyn
Fotoğraf, Osmanlı Devleti'nin son asrında keşfedilen bir icattı ve kısa zamanda bu topraklara ulaştı. O döneme ait pek çok eser, görevlendirilen fotoğrafçılar sayesinde kayıt altına alındı. Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı himayesine geçen Haremeyn, Osmanlı'nın hizmet etmekten gurur duyduğu mukaddes topraklardı... Osmanlı arşivinden Harem-i Şerif'in, Kabe ve çevresinin fotoğraflarını derledik.
◾ Batı yani Bab-ı Umre cephesinden Mescid-i Haram. Şerif Ali bin Abdullah'ın Kaşaşiye semti girişinde beş bina yaptırmasından sonra çekilen bu fotoğrafta görülenler:
Bab-ı Ali Minaresi'nin üst kısmının arkası ve son iki binanın arasında Felah Medresesi, Babü's Safa karşısında yer alan Ebu Nahle konağı ve şehir eşrafının haneleri, Babü's Safa kemerleri, Kendevanî Konağı, Babü'l Bugle, Beytü'l Kütübî Medresesi, II. Abdülhamid'in yaptırdığı Hasekiye haneleri, Ebu Kubeys Dağı'nın zirvesinde Bilâl Mescidi, Mescid-i Haram'a bakan evler, ortada Bab-ı Ali Minaresi, Handeme Dağı, karşısında Mes'â Caddesi'nde Surre-i Hümayun'un konakladığı mıntıkada bulunan meşhur Bânâce Konağı, Harem içinde Bab-ı Ali merdiveni, Bânâce Konağı'nın yukarısında Mes'â'dan Kaşaşiye'ye çıkan yokuşun sağında Felah Medresesi ile diğer medreselerin bulunduğu beş bina, Mes'â ve Harem-i Şerif'e bakan bazı haneler. Fotoğrafta ayrıca Mansuriye Medresesi görülüyor. Kâbe-i Muazzama örtülerini kurutmak maksadıyla Harem avlusuna seren kişiler de görülebiliyor; Zemzem suyu ile ıslatılan bu kumaşlar kefen olarak kullanılırdı.
◾ Bu fotoğrafın Mescid-i Haram'ın kapılarından Bab-ı Ümmihanî ile Babü'l-Veda'nın yakınındaki güney revakından, 1297/1880 senesi haccında, muhtemelen 16 Zilhicce/18 Kasım Cuma günü hacıların Mina dönüşü, fotoğraf çekmek ve harita çizmek için Hicaz topraklarına giden Osmanlı askerî heyeti tarafından çekildiği söylenir.
◾ Hacıların Mescid-i Haram avlusunda toplandıkları görülüyor. Bu askerî heyet o günlerde Hicaz'a ikinci seyahatini yapan ve yanında hususî bir fotoğraf makinesi getiren Mısır Mahmel Emini Albay Mehmed Sadık ile tanışmıştır. Sağda Babü's Selam revakının damında görülen şahıs muhtemelen Mehmed Sadık Bey'dir ve karşı tarafın fotoğrafını çekmektedir.
◾ Sadık Bey'in 1879-80'de çektiği Harem-i Şerif'in batı tarafını gösteren bu fotoğrafta yer alanlar: Babü's Safa'dan bakışla aralarında Safa Karakolu'nun da bulunduğu Harem duvarına bitişik haneler, Makam-ı Hanbelî ve üzerindeki örtüler, 95 metre yüksekliğindeki Ebu Kubeys Dağı ve zirvesinde minaresiyle Bilal Mescidi, Mes'â, ana cadde kavşağında II. Abdülhamid'in saray memurları için yaptırdığı söylenen Hasekiye haneleri, Bab-ı Ali minaresi, Hicaz valisi ve 1813'te Mehmed Ali Paşa tarafından Mekke-i Mükerreme'ye muhafız olarak atanan yeğeni Ahmed Paşa'nın hanesi.
Sultan Abdülhamid'in fotoğraf arşivinde yer alan mukaddes topraklar
◾ Harem-i Şerif'in kuzeyinden, Babü's Selam'dan çekilen bu fotoğrafta ihramda olan Kâbe-i Muazzama ve arkasında Babü'l Veda minaresi görülüyor. Minber üzerindeki bayraklar Cuma namazı alametidir. Fotoğrafın üst kısmında inşası 1783'te tamamlanan Ecyad Kalesi görülebiliyor. 1884 yılında inşa edilen Hamidiye Binası'nın bu karede yer almaması fotoğrafın 1884'ten önce çekildiğini gösteriyor.
◾ Fotoğrafın altına şu ibare yazılmış: Harem-i Şerif'in Cuma vaktinde güney cepheden çekilmiş fotoğrafı.
◾ Osmanlı askeri heyeti tarafından çekilen bu panoramik fotoğrafta Ebu Kubeys Dağı'ndan Harem-i Şerif ve civarındaki mahalleler görülür. Tenhalık nedeniyle fotoğrafın günün erken saatlerinde çekildiği anlaşılır. Fotoğrafta bugün Telsiz Kalesi olarak adlandırılan, Cebel-i La'la Kalesi, Mekke-i Mükerreme Emiri Şerif Abdülmuttalib'in hanesi de bulunan eşraf haneleri, Cebel-i Hindi Kalesi, Makam-ı Hanefi, Zemzem kuyusu, Kâbe-i Muazzama ve civarında Abbas ve Ferraşin kubbeleri, Makam-ı Hanbeli, Makam-ı Maliki, Cebel-i Ömer, Babü's Safa, Hz. Ömer Konağı, Cebel-i Seb'a Benat, Ecyad Kalesi, Cebel-i Ecyad görülüyor.