Arama
Osmanlı Avrupalılardan neden üstündü?
Osmanlı İmparatorluğu, Roma ve İngiliz İmparatorluklarıyla birlikte dünyanın gördüğü üç büyük imparatorluktan biridir. Altı asır süren Osmanlı İmparatorluğu, son dünya düzeniydi ve tesirleri günümüze kadar devam eden bu imparatorluk birçok yönden Avrupa'dan üstündü.
Osmanlı İmparatorluğu'nda Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u almasından sonra hükümdarlar tek otorite haline gelmişti. Avrupa'dan 200 yıl önce. Bu durum Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya üstünlük sebeplerinden biridir. Padişahların mutlak otoritelerini kurarken dayandıkları iki mekanizma vardı: Kardeş katli ve kapıkulu sistemi. Kardeş katli uygulamasıyla hükümdarın tahttaki durumunu gölgeleyecek hanedan mensubu kalmıyordu. Böylece gerek imparatorluk içinden gerekse dışından Osmanlı İmparatorluğu'na karşı faaliyet gösterecekler, kendilerine yardımcı olacak en uygun maşalardan mahrum kalıyorlardı. Kapıkulu Sistemi'nin I. Murad'ın hükümdarlığı gibi erken bir tarihte olması ihdası ve Fatih döneminden itibaren de etkili bir konuma gelmesi, Osmanlı padişahlarının İmparatorluktaki beylerin nüfuzunu kırarak, devlet yönetiminde mutlak bir otorite haline gelmelerini sağladı.
Hükümdarların tahttaki yeri sağlam olmaması yüzünden Türk tarihi boyunca birçok devlet yıkılmış ve sürekli taht kavgaları olmuştur. Bu iki uygulama Osmanlıları diğer Türk devletlerinden ayırır.
Avrupalı aydınlar, bütün Hristiyanlar gibi koyu bir Türk düşmanıydılar. Birçok Avrupalı aydın, Osmanlı İmparatorluğu'nun nasıl yıkmak gerektiğine dair eserler kaleme almıştı. Ancak bunun yanı sıra aydınların eserlerinde, Osmanlı idare tarzı örnek olarak da gösterilir. XVI. yüzyılda Avrupa'da mutlakiyetçiliğin teorislerinden Jean Bodin ve benzeri düşünürler Osmanlı İmparatorluğu'nun ideal bir siyasi sistemin örneği olduğunu söylüyorlardı.
Avrupa'ya karşı ikinci üstünlük sebebi ise Osmanlıların çok erken tarihte düzenli ordu tesis etmeleridir. Gerek Osmanlılardan önceki Türk devletlerinin gerekse Safavi ve Akkoyunlular gibi Osmanlı ile çağdaş Türk devletlerinin orduları aşiret kuvvetlerinden meydana gelirdi. Avrupa'da da ordular ya paralı birliklerden ya da prenslerin, kontların, düklerin gönderdiği askerlerden oluşurdu. XVII. yüzyılda, 1618-1648 yılları arasındaki Otuz Yıl Savaşlarında bile Avrupa ordularının çoğu paralı askerlerden meydana geliyordu. Paralı askerler savaşların en kritik anlarında hemen kaçarlardı. Sık sık özellikle de paralarını alamadıkları zamanlar isyan ederlerdi. Bunların üzerine de disiplin kurmak da oldukça zordu. Nitekim Makyavelli, paralı askerleri "Dostlar arasında yürekli, düşman arasında korkak " kişiler olarak değerlendirir. Köylülerden kurulan birlikler de problemli oluyordu.
Hâlbuki Osmanlılar, Orhan Gazi zamanında Türk köylülerinden yay ve müsellem adıyla ilk düzenli askeri birlikleri kurdular. Bu birlikler, ihtiyaca cevap veremeyince bazı Avrupalı yazarların "şeytan icadı" olarak adlandırdıkları Kapıkulu Ocaklarını kuruldu. Bunlar tam profesyonel askerlerdi. Ayrıca timar sistemi ile yeniçeriler kadar profesyonel olmasa da yine meslekleri sadece askerlik olan sipahi teşkilatı tesis edilmişti. Nitekim XVI. yüzyılda Avrupalı elçi ve seyyahlar, Osmanlı ordusunu öve öve bitiremezler ve kendi ordularını bunlarla baş edemeyeceğini söylerler. Rusya'nın IV. İvan zamanındaki askeri teşkilatlanmasında Osmanlı teşkilatından etkilendiği görülür. Avrupalılar, düzenli orduları ancak XVII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kurabildiler. Aynı asrın sonlarında geçilen mecburi askerlik sistemiyle de üstünlüğü ele geçirdiler.