Arama
Osmanlı döneminde su yönetimi
Canlı hayatı için olmazsa olmaz unsurlardan biri olan su, tarih boyunca önemini korudu. Osmanlı Devleti, İslam hukukundan aldığı miras ile su yönetimine dair hükümler geliştirdi; kullanım hakları, sulama faaliyetleri, su dağıtımı ve şehirlere su getirilmesinin sorumluluğu gibi pek çok alanda faaliyetlerde bulundu. Özellikle İstanbul'un su ihtiyacını karşılama konusunda Fatih Sultan Mehmet ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde önemli çalışmalar yapıldı.
🔵Pirinç üretiminde çeltik tarlasının bol suya ihtiyaç göstermesi sebebiyle düzenli su akışının sağlanması büyük önem taşıyordu. Dolayısıyla esas mülkiyet veya belirleme işi araziye sahip olmada değil suyun kullanımına dayanıyordu.
🔵Dağıtılan su miktarı belli olduğundan devlet ne kadar pirinç tohumu ekileceğini sıkı biçimde düzenlemiş, bunun her su yolu için ne kadar olduğu resmî kayıtlara geçmiştir. Osmanlı Devleti başından beri pirinç üretiminin yayılmasını teşvik etmiş ve bu konuda destek sağlamıştı.
🔵Yılın 9-10 ayında tarım için su tedarikinin düzenli biçimde karşılandığı Anadolu ve Rumeli'de su dağıtımı, İran ve Bereketli Hilâl'de olduğu gibi ortak değildir.
🔵Orta ve Doğu Anadolu platolarının kurak mevsimlerinde ve temmuzdan itibaren başlayan yaz aylarında mevcut su kaynaklarının şahıslar arasında dağıtımı için belirli düzenlemeler yürürlüğe konmuştur.
🔵Bazı bölgelerde ise su dağıtımı, bahçe ve tarlaları sulama ve şehirlerin su ihtiyacının karşılanması için eski düzenlemeler aynen korundu. Kırsal kesimde Osmanlıların en gelişmiş su dağıtım sisteminin bulunduğu Karaman bölgesinde bir su dağıtım görevlisi (mîrâb) bu düzenlemeler için yapılan başvuruları kontrol etmek üzere seçilmişti.
🔵Herkesin hakkını tamamıyla verebilmek için mîrâb halkın da onayı ile paylaşımın dağıtımını gözetleyecek birkaç kişiden oluşan bir heyet tayin edebiliyordu. Bu kişiye su dağıtım projesinin işleyişini yerine getiren şakird denilen kişiler yardımcı oluyordu.
🔵İstanbul'un fethinden sonra şehirler için oldukça ileri seviyede içme suyu şebekeleri geliştirildi ve bu sistem Kudüs ve Mekke gibi farklı şehirlerde uygulandı.
🔵İstanbul'da sarnıçlarda ya da bentlerde biriken suyun dağıtım sistemi ayrıntılı bir bilgi gerektiriyordu. Oluşturulan sistemle Halkalı deresi ve Belgrad ormanları gibi şehrin dışındaki kesimlerden yer altındaki künklerle veya yüksek noktalara su kemerleriyle su getiriliyordu.
🔵Bu sistemi inşa etmek ve işletmek için mimarbaşı ve suyolcuları görevlisinin gözetiminde iyi bir çalışma gerçekleştiriliyordu. Su işlerinin inşaat ve bakım masrafları sultanların veya önde gelen kişilerin vakıfları tarafından karşılanıyordu.
🔵Ana su yolları ve su kemerleri, şehrin büyümesi ve gelişmesi için çekirdek vazifesi gören büyük camilere ve etraflarındaki yapılara suyu ulaştıracak biçimde yapılmıştı.