Arama
Osmanlı kalelerinin reisi: Dizdar
Günümüzde bizim için bir önem ifade etmeyen kaleler, eski zamanlarda stratejik ve askeri olarak büyük ehemmiyete sahiplerdi. Eski devirlerde bir şehrin olmazsa olmazı kaleler, günümüzde insanların gezi maksadıyla ziyaret ettikleri mekanlardı. Osmanlı taşra teşkilatının en önemli ayaklarından olan kale, dizdar adında bir sorumluya bağlıydı. Sizin için dizdarların görev tanımını ve tarihi serüvenini kayıt altına aldık.
🔵 Alamut Kalesi, Sultan Muhammed Tapar, Sultan Sencer gibi büyük sultanlar tarafından kuşatılır fakat alınamaz. Kaleyi alabilen tek kişi 1256 yılında Moğol Hükümdarı Hülâgü Han olur.
🔵 Bu meşhur kale daha sonra, Safeviler zamanında siyasi suçlular için hapishane olarak kullanılır. Ulaşılması bugün dahi güç olan Alamut, günümüzde harabe bir vaziyettedir.
🔵 Üç kıtaya yayılmış olan Devlet-i Aliyye'nin oluşturduğu taşra teşkilatı, derinliği ve nizamıyla günümüzde dahi örnek alınır. Bu sistem sayesinde merkeziyetçi bir yönetim tavrına sahip devletin en uç noktası bile sıkı kontrol halindedir.
🔵 Dizdarlar, Osmanlı'nın en önemli askerlerinin yetiştiği Kapıkulu ocaklarının yeniçeri, cebeci, sipahi gibi bölüklere mensup askerleri arasından seçilir.
🔵 Osmanlı defterlerindeki kayıtlardan anlaşıldığı üzere, ölüm harici sebeplerle sık dizdar değiştirilmez. Yaşlı ve tecrübeli kişiler arasından seçilen dizdarlar, bulundukları yerin kadısına, sancak beyine ve beylerbeyine karşı sorumludur.
🔵 Toplum ile devlet arasındaki iletişimi gerçekleştiren kethüda, kale erleri ile surlarda bulunan kapıcılar, dizdara doğrudan bağlıdır. Kaleye getirilen cephaneler dizdara emanet edilir.
🔵 Doğrudan merkezden emirler alan kale reisine, bazen beylerbeyleri veya görevli paşalar da emir gönderir. Bu emirler; eşkıya ve asilerin yakalanması, yakalananların kaledeki hapishanede tutulması minvalindedir.
🔵 Kalede dizdara bağlı çok sayıda personel bulunur. Bu personeller; dizdarın yardımcısı kethüda, üst düzey asker olan bölükbaşı, kale imamı ile müezzin, kapıcı, topçu, terzi, demirci, marangoz ve hisar eridir.
🔵 Dizdarlar bu personellerin hepsinden sorumludur. Orta dereceli tımar sahibi olan kale reisinin, ömrünün sonuna kadar kalede yaşadığı görülür.
🔵 Kale dizdarları, Osmanlı'nın taşra teşkilatının bozulduğu ve merkezi otoritesinin zayıfladığı XVIII. yüzyıldan itibaren önemini kaybettiler. XIX. yüzyıla gelindiğinde ise dizdarlığın askeri teşkilat içerisinden tamamen kalktığı görülür.