Arama
Osmanlı tarihçiliği hakkında bilinmesi gereken 22 detay
Osmanlı tarihçiliğinin başlangıcı, devletin kuruluş tarihine bakıldığında oldukça geç bir döneme rastlar. Devlet-i Aliyye'nin kuruluşuna dair bilgiler konusunda tarih kitaplarında da oldukça az bilgi bulunur. O dönemi aydınlatan en önemli eserlerin başında ise Bizans tarihçilerinin ve dönemin ünlü seyyahlarının kaleme aldığı kitaplar gelir. Peki, Osmanlı tarihine dair ilk eser ne zaman yazıldı? Osmanlı tarihçiliğinin özelliği nedir? Vakanüvis nedir? Şehname nedir? En ünlü Osmanlı tarihçileri kimlerdir? Bu soruların cevaplarını derledik.
Naimâ'dan sonra vakanüvis olan Şefik Mehmed Efendi kısa bir süre görev yaptı. 1714'te bu göreve tayin edilen Raşid'den itibaren de vakanüvislik devamlılık kazandı. İlk resmi vakanüvis olan Halepli Mustafa Naima, 18'inci yüzyılın başlarında bu göreve getirilmiş ve devletin görevlendirdiği bir tarihçi olarak 1592-1660 yılları arasının tarihini kaleme almıştı.
Vakanüvislik müessesi saltanatın ilgasına kadar devam etti. Ancak vakanüvis tarihleri 1592-1868 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihini ihtiva eder.
Osmanlı İmparatorluğu'nun yetiştirdiği en büyük tarihçi Ahmed Cevdet Paşa'dır. Cevdet Paşa, ilmiyede yükseldikten sonra uzun yıllar çeşitli bakanlıklarda ve valiliklerde görev yaptı. Mecelle'yi hazırlayarak Osmanlı hukukunun yenileşmesine damgasını vurdu.
Ahmed Cevdet Paşa, Nail Bey'in vefatından sonra 1855'te vakanüvisliğe getirildi. Ancak bu tayinden bir yıl önce Encümen-i Daniş'in kararıyla 1774-1826 yılları arasının tarihini yazmaya memur edilmişti.
Cevdet Paşa, evrak ve tarihleri inceleyerek, devrin ricalinden hadiseleri dinleyerek, çağdaş başka kaynakları da kullanarak Tarih-i Cevdet isimli 12 ciltlik bir tarih yazdı. Hadiseleri yalnızca tasvir etmemiş, sebep-sonuç ilişkilerine de dikkat etmişti.
Eserinde İbn Haldun'un tarih teorisini kullandığı gibi önceki tarihçilerin pek yer vermediği Avrupa tarihine de yer vermişti.
Resmi tarih yazıcılığının yanı sıra bürokrasi ve ulema kökenli birçok yazar da tarih sahasında eser vermiştir. Bazen bu tarihler sadece belli savaşları veya kişileri anlatmak için yazılmıştır.
Bir şehrin, kalenin fethini veya bir savaşın kazanılmasını anlatan eserlere gazavâtnâme, zafernâme, sefernâme denildiği gibi fetihnâme adı da verilir.
İlk örneklerine megazi adıyla Arap edebiyatında rastlanılan gazavâtnâmeler ise daha çok gayrimüslimlerde birden çok savaş veya akın anlatılır.
Osmanlı tarihinin ilk dönemlerinden itibaren seferleri anlatan gazanâme veya gazavatnâmeler, belirli bir savaş veya sefer hakkında ayrıntılı bilgiler vererek, genel Osmanlı tarihlerinin boşluklarını doldururlar.