Arama
Osmanlı tarihçiliği hakkında bilinmesi gereken 22 detay
Osmanlı tarihçiliğinin başlangıcı, devletin kuruluş tarihine bakıldığında oldukça geç bir döneme rastlar. Devlet-i Aliyye'nin kuruluşuna dair bilgiler konusunda tarih kitaplarında da oldukça az bilgi bulunur. O dönemi aydınlatan en önemli eserlerin başında ise Bizans tarihçilerinin ve dönemin ünlü seyyahlarının kaleme aldığı kitaplar gelir. Peki, Osmanlı tarihine dair ilk eser ne zaman yazıldı? Osmanlı tarihçiliğinin özelliği nedir? Vakanüvis nedir? Şehname nedir? En ünlü Osmanlı tarihçileri kimlerdir? Bu soruların cevaplarını derledik.
Osmanlı İmparatorluğu'nun yetiştirdiği en büyük tarihçi Ahmed Cevdet Paşa'dır. Cevdet Paşa, ilmiyede yükseldikten sonra uzun yıllar çeşitli bakanlıklarda ve valiliklerde görev yaptı. Mecelle'yi hazırlayarak Osmanlı hukukunun yenileşmesine damgasını vurdu.
Ahmed Cevdet Paşa, Nail Bey'in vefatından sonra 1855'te vakanüvisliğe getirildi. Ancak bu tayinden bir yıl önce Encümen-i Daniş'in kararıyla 1774-1826 yılları arasının tarihini yazmaya memur edilmişti.
Cevdet Paşa, evrak ve tarihleri inceleyerek, devrin ricalinden hadiseleri dinleyerek, çağdaş başka kaynakları da kullanarak Tarih-i Cevdet isimli 12 ciltlik bir tarih yazdı. Hadiseleri yalnızca tasvir etmemiş, sebep-sonuç ilişkilerine de dikkat etmişti.
Eserinde İbn Haldun'un tarih teorisini kullandığı gibi önceki tarihçilerin pek yer vermediği Avrupa tarihine de yer vermişti.
Resmi tarih yazıcılığının yanı sıra bürokrasi ve ulema kökenli birçok yazar da tarih sahasında eser vermiştir. Bazen bu tarihler sadece belli savaşları veya kişileri anlatmak için yazılmıştır.
Bir şehrin, kalenin fethini veya bir savaşın kazanılmasını anlatan eserlere gazavâtnâme, zafernâme, sefernâme denildiği gibi fetihnâme adı da verilir.
İlk örneklerine megazi adıyla Arap edebiyatında rastlanılan gazavâtnâmeler ise daha çok gayrimüslimlerde birden çok savaş veya akın anlatılır.
Osmanlı tarihinin ilk dönemlerinden itibaren seferleri anlatan gazanâme veya gazavatnâmeler, belirli bir savaş veya sefer hakkında ayrıntılı bilgiler vererek, genel Osmanlı tarihlerinin boşluklarını doldururlar.
Osmanlı tarihçiliği, klasik İslam tarihçiliği ekolünde eser vermiştir. Osmanlılardan önceki İslam dünyasında oluşan bu tarihçilik anlayışında hadiselerle ilgili kaynaklar tespit edilmeye ve rivayetlerin doğrulunu bulmaya çalışır.
Bu hususla ilgili olarak bir usul gelişmiştir. Bu tür tarihçilikte kullanılan dil İran tarihçiliğindekine kıyasla çok sadedir. Osmanlı tarihçileri ayrıca tarih felsefesi alanında önemli bir teori geliştiren İbn Haldun'un tesirinde kalmışlardır.