Arama
Osmanlı’da bahçe ve çiçek kültürü
Medeniyetimizde bahçe kavramı sosyal ve kültürel faaliyetlerin de gerçekleştiği bir buluşma mekanı olarak adlandırılırdı. Osmanlı'da inşa edilen saray bahçeleri, sade ve alçak gönüllü yapıdaydı. Osmanlı'daki bu bahçeler, şairlerin şiir meclislerine kadar girmişti. Bugün itibarıyla faaliyete geçen 11 Kasım "Milli Ağaçlandırma Günü" vesilesiyle, Osmanlı'da bahçe ve çiçek kültürüne dair bilgileri derledik.
Öyle ki bu özgür şekilleniş, Avrupa'yı da etkisi altına almıştı. Kanunî Sultan Süleyman döneminde gelişen çiçek kültürü, Sultan III. Ahmed döneminde "Lâle Devri" veya "Çiçek ve Bahçe Devri" olarak vuku buldu. Bu dönemde ülkemize gelen tüm yabancı elçilik mensupları İstanbul'un bahçeleriyle çiçeklerinden çok etkilendi. Avrupalı diplomatlar bu bitkileri kendi ülkelerine heyecanla tanıttılar. Bizden tohumlar alıp Avrupa'ya taşıdılar.
Osmanlı dönemi Türk bahçeciliğinin karakteristik özelliklerini yansıtan bahçelerden biri olan Tersane Hasbahçesi, içinde bulunan yapıdan dolayı Aynalıkavak Bahçesi olarak da anılmıştır. Haliç kıyısında Hasköy, Kasım Paşa ve Okmeydanı arasında yer alan bahçe içindeki servi ağaçlarının çokluğuyla dikkat çekmekteydi.
Haliç kıyılarını süsleyen Aynalıkavak Kasrı, Osmanlı döneminde "Aynalıkavak Sarayı" ya da "Tersane Sarayı" olarak bilinen yapılar grubundan günümüze ulaşabilen tek örnektir. Milli Saraylar yapıları arasında daha erken dönemlerden günümüze gelmiş tek yapı olan Aynalıkavak, geleneksel mimarisi ve dekorasyon özellikleriyle son derece ayrıcalıklıdır. Lale Devri olarak anılan dönemin yaşantısını hatırlatan bir yapı olarak üç yüz yıldır Haliç kıyılarını süsler.
Düğün hazırlıklarında da çiçek süslemesi hâkimdi. Padişah damadı tarafından geline gönderilecek ağırlığın, değerli mücevher ve giyim eşyasının yanında, çiçekleri de içermesi gerekiyordu. Nitekim, Sultan III. Ahmed'in kızı Ümmü Gülsüm Sultan ile nişanlanan Vezir Abdurrahman Paşa'nın nişan takımında ve Sultan III. Ahmed'in kardeşi ve Sultan II. Mustafa'nın kızı olan Safiye Sultan ile evlenen Ali Paşa'nın gönderdiği değerli ağırlık ve hediyeler arasında, bol miktarda çiçek bulunduğu tarih belgelerinde yazılıdır.
Törensel geçişlerde de yer alan çiçek, edebî eserlere dahi girmişti; Firdevsî'nin Şehnâme'sinin 1600 yıllarında Bağdat'ta minyatürlenmiş nüshasında, Osmanlı çiçek kültürünün eyaletlere kadar yansıyan etkisini görmek mümkündür.
Çiçek sevgisi ve geleneği, mezar taşlarına da geniş çapta yansımıştır. Hayatta iken çiçeğini sarığından eksik etmeyenlerin mezar taşlarındaki sarıklarında da çiçek bulunur.
Türk edebiyatında çiçeklerden ilk söz eden eser olarak Divânü Lügati't-Türk anılabilir. Eserde bahsedilen çiçekler, kır çiçekleriydi. Klasik Türk şiirinde isimleri geçen 19 çiçek vardır. Bunlardan başlıcaları; gül, lâle, sümbül, yasemin, karanfil, leylâk şeklinde yer alır. Osmanlılar tarafından en sevilen çiçekler olan lâle, sünbül, gül ve karanfil, Osmanlı kumaşlarının da çoğunu süslemiştir. Topkapı Sarayı'nın dünyada benzeri bulunmayan pabuç ve çizme koleksiyonunda çiçek motifleriyle süslenmiş olan birçok örnek yer alır.