Arama
Osmanlı'da çarşılar
Müslümanlar ticaret hayatlarında "helal kazanç" mefhumunu esas alırlardı. Kalfalıktan ustalığa geçenlere söylenen cömert ol, yalan söyleme, harama bakma, sabırlı ol gibi tembihler Ahilik mayasıyla mayalanan Osmanlı ticaret ahlakının en güzel uyarılarıydı. Medeniyetimizin en güzel temsillerinden biri olan Osmanlı çarşıları paradan ziyade ahlaklı ticaretin öne çıktığı mekanlardı.
📌 İslam toplumunun mekanları üç alandan meydana gelir. Bunlar: cami, medrese, imarethane benzeri yapılar, çarşılar ve özel yaşam biçimi olan mahalleler...
📌 Resulullah (SAV), hicretin ardından evvela mescit etti. Ardından Müslümanlar için ticaretin merkezi olacak bir çarşı inşa edilmesini istedi.
📌 Halkın ihtiyacını her daim kendisinden önce gören ve bu anlayışa paralel olarak bir esnaf ahlakı inşa eden Ahilik, Osmanlı çarşısının temelini oluştururdu.
📌 Osmanlı çarşısı emsallerine nazaran güvenin, ahlakın, kalitenin merkeziydi. Öyle ki bir dönemler Kapalıçarşı dünya ticaretine yön veren bir mevkideydi.
📌 Osmanlı'da ticaretin merkezi olan çarşılar; İslam ticaret hukuku ile çevrelenmiş, edep, adap ve erkan ile bezenmiş bir değerler manzumesinin yansımasıydı.
📌 "Orta sandığı" gibi esnafların birbirlerini desteklediği, zor durumda kalana yardımcı oldukları uygulamalar Osmanlı ticaret ahlakının temelini teşkil etmişti.
📌 Osmanlı çarşısı içinde Müslüman ve gayrimüslim esnafların arasında belli farklar mevcuttu. Müslümanlar daha çok günlük satış üzerine durarak kardan ziyade gönüller almayı hedef edinirlerdi.
📌 Bu hususlar özellikle Osmanlı'yı ziyarete gelen yabancılar üzerinde ciddi etkiler bırakmıştı. Theophile Deyrolle seyahatnamesinde Müslüman esnafı ticarette ciddi ve vakur, gayrimüslimleri ise müşteriyi zorla dükkanına çeken esnaflar olarak zikretmişti.
📌 Osmanlı çarşı düzeni ne kadar uzaklaşsak da çok uzakta değil. Zira günümüzde hala bazı çarşılar esnafın duasıyla açılıyor, bazı uygulamalar sürüyor.
📌 İnsanı sadece tüketme eylemi üzerinden değerlendiren modern döneme karşı Osmanlı çarşısı, ticareti ve fütüvvet ahlakını bir kez daha tüm gerçekliğiyle muhataplarına hatırlatıyor.