Arama
Osmanlı’da eğitim için padişah isteğiyle hazırlanmış ilk ahlak kitabı: Risale-i Ahlak
Osmanlı, 18. yüzyıl itibari ile Batılı anlamda bir eğitim anlayışına geçerek eğitim sahasında büyük yenilikler yaptı. Mühendishaneler, rüştiye, teknik ve meslek okulları, öğretmen yetiştirme okullarını açtı. Bu okulların açılması, Osmanlı medeniyetini eğitim sistemi üzerine daha ciddi bir şekilde düşünmeye yönlendirdi. Bu sebeple eğitim temelinin atıldığı sıbyan mekteplerinin daha kontrollü, sistemli, ciddi ve devlet tekeline alınmasına dair projeler üretildi. "Nasıl ahlaklı bir çocuk yetiştirilir?" sorunsalı üzerine eğilen Osmanlı, bir ahlak kitabı olan ve içerisinde değerler sisteminin yer aldığı Sadık Rıfat Paşa'nın Risale-i Ahlak kitabını bütün mekteplerde okuttu.
◾ Oğlu Mehmet Rauf Paşa, babasının ölümünün ardından yazılarından yaptığı seçmeleri Müntehabât-ı Âsâr adı altında toplayıp yayımladı.
◾ Risâleler şeklinde neşredilen bu yazılar Rusya Muharebesi Tarihi, Gülbün-i İnşâ, Avrupa Ahvâline Ait Risâle, İtalya Seyahatnâmesi, Ma'rûzât, Mustafa Reşid Paşa'ya Yazdığı Mektuplar, Viyana'dan Bâbıâli'ye Yazdığı Mektuplar, İskenderiye'den Bâbıâli'ye Yazdığı Mektuplar, Tanzîmât-ı Hayriyye'ye Dair Valilere Gönderilen Ferman ve Siyasî Yazılar, Resmî ve Hususî Mektupları, Meclis-i Vâlâ Reisi ve Meclis-i Tanzîmat Âzası İken Kaleme Aldığı Mazbatalar, Devlet İşlerinin Düzeltilmesi İçin Muhtelif Zamanlarda Yazılan Lâyihalar ve Mazbatalar, Bazı Islahata Dair Kaleme Aldığı Lâyihalar, Risâle-i Ahlâk, Zeyl-i Risâle-i Ahlâk, Âsâr-ı Rifat Paşa, Siyâset-i Esâsiyye ve Dâhiliyye başlıklarını taşımaktadır.
◾ Eğitim tarihi ile ilgili Mustafa Gündüz'ün Osmanlı Eğitim Mirası adlı çalışmada, Batı karşısındaki Osmanlı devlet geleneğine bakıldığında dikkat çeken tarafın, Osmanlı'nın Batı'nın kendine üstün ve faydalı yönlerini alırken, yalnızca şekilsel unsurlarını aldığını, ruhu ise kendisinin verdiğini söyler.
◾ 18. yüzyılda modern eğitim sistemini almaya çalışan Osmanlı, eğitim sisteminin yalnızca şekli unsurlarını almaya çalışarak ruhunu kendisi vermeye çalıştı.
◾ Osmanlı dönemi, her ne kadar Batılı bir eğitim sistemini medeniyete tatbik etmeye çalışsa da yerli, milli ve dini değerlerden kesinlikle taviz vermek istemedi.
◾ Bu sebeple erken dönemlerden itibaren çocuklara söz konusu değerlerin aşılanması düşüncesiyle pek çok faaliyette bulunulmuştur.
◾ Bunun en iyi örneği ise çocukların ahlaki terbiyesi için, Sultan Abdülmecid'in isteğiyle Sadık Rıfat Paşa tarafından hazırlanan Risale-i Ahlak isimli eserdir.
◾ Bu kitap, Mustafa Gündüz'e göre hem mahalle, hem sıbyan hem de yeni açılan ibtidai okullarda okutulmak üzere devlet eliyle hazırlanmış ilk kitap olma özelliğini taşımaktadır.
◾ Sadık Paşa, 1841'deki hariciyedeki görevinden azledildikten sonra görevden alındığı sekiz ayda Risale-i Ahlak kitabını yazdı.
◾ Rıfat Paşa'nın risalesi çocuklara ve gençlere genel ahlak kurallarını aşılamak amacıyla sade ve basit dille yazılmış bir eserdir. Eserin temel mahiyeti çocuklara iyiyi ve kötüyü öğretmektir. Mustafa Gündüz, kitabın "çocuğa baba nasihatı olarak" yazıldığını nakleder.
◾ Risalede 31 farklı ahlaki prensibin olduğunu ifade eden Gündüz, risalenin "akıl ve din kavramlarına oldukça vurgu yapıldığının altını çizer. Risaleden anlaşıldığı üzere Osmanlı'da akıl ve din ilişkisi üzerinden bir değerler sistemi oluşturulmuştur. Risalede bir konunun referansı hem din hem de akli unsurlarla desteklenerek verilmiştir.