Arama
15 maddede Kadızadeliler Hareketi'nin bilinmeyenleri
Osmanlı Devleti'nde 1582-1685 yılları arasında yaşamış olan Kadızadeliler ve Sivasiler, devletin sosyal ve siyasal hayatında kalıcı izler bıraktılar. Bu iki taraf arasındaki mücadeleler, her iki ekolün de dinamizmine katkı sağladı ve toplumla devletin ilgi odağı oldu. Kadızadeliler ve Sivasiler arasında gerçekleşen bu tartışmalar, yüzyıla yakın bir süre boyunca devleti ve toplumu meşgul etse de, neticede çoğunluğu Hanefi olan toplumun yerleşmiş örf ve adetlerini hedef aldığı için uzun süreli tutunamadı. Sizler için, Kadızadeliler hakkında bilinmeyenleri derledik.
IV. Mehmed devri sadrazamlarından Boynueğri Mehmed Paşa zamanında Kadızadeliler'in durumları bozuldu. Sadrazam, Ulema ve şeyhlerde danışmak ne demektir? Diyerek Kadızadeliler'i devlet işlerinden uzaklaştırdı. Bunun üzerine Kadızadeliler, sadrazam aleyhine büyük bir karalama kampanyası başlattılar. Ancak fiilen daha sonra Köprülü Mehmed Paşa'nın sadrazamlığı zamanında harekete geçtiler.
Köprülü Mehmed Paşa, 1656'da sadrazam olunca ilk işinin bozulan devlet otoritesini yeniden tesis etmek olduğunu biliyordu. Köprülü, devlet otoritesini tesis etmeye çalışırken, IV. Murad devrinden itibaren İstanbul'da da büyük bir güç haline gelen Kadızadeliler, onun sadrazamlığının sekizinci günü, 2 Ekim 1656'da aleyhtarlarını sindirmek ve devlet yönetiminde söz sahibi olmak için harekete geçtiler. Kadızadeliler şunları istiyorlardı: İstanbul'daki bütün tekkeleri yıkıp, buraların şeyh ve dervişlerine imanlarını tazelemelerini teklif etmek ve kabul etmeyenleri öldürmek; padişahın huzuruna çıkara, Peygamber'den sonra ortaya çıkmış bütün bid'atların kaldırılmasını istemek; Padişahların ve ailelerinin yaptırdığı, selatin camilerinin minarelerinin biri dışkıdakileri yıkmak.
Kadızadeliler, bu isteklerini yerine getirmek için silahlanıp, halkı yanlarına davet ettiler. Sadrazamın onları bu hareketten vazgeçmeleri yönündeki uyarılarına kulak asmadılar. İsteklerinin yerine gelmesinde direttiler. Bunun üzerin Köprülü Mehmed Paşa, Kadızadeliler'in isteklerini reddetti. Mallarına el koyup, hareketin liderleri olan Mehmed Efendi, Türk Ahmed ve yaptıran, devlet işlerine müdahale eden Kadızadeliler bir günde bitirilmişti. Bu hadise, dışarıdan zayıf gibi görülen devletin gerekliğinde ipleri nasıl kolaylıkla eline alabildiğini göstermektedir.
Osmanlı tarihinin en önemli yazar ve aydınlarından Kâtip Çelebi İslam sultanına, bu çeşit ham sofuları ve boş taassup erbabına, kim olursa olsun ezmek ve yola getirmek vaciptir. Zira geçmişte taassup savaşından çok fesat çıkmıştır demiştir.