Arama
Osmanlı'daki sahaflığa dair 10 bilgi
Osmanlı'nın başşehri İstanbul'da Kapalıçarşı'da şekillenen sahaflık geleneği, bir süre Beyazıt Sahaflar Çarşısı'nda devam etmiş, ardından Beyazıt, Beyoğlu ve Kadıköy gibi ilçelerde teşkilatlanarak ilerlemiştir. Uzun yıllar boyunca Ramazan ayında, Sahaflar Çarşısı'nın yanı başında kurulan kitap fuarları, bilgi ve kültür iklimini daha da canlı tutmaktaydı. İçinde bulunduğumuz olumsuz koşullar nedeniyle bu Ramazan ayında Sahaflar Çarşısı'na doğru bir uzanamasak da Osmanlı'daki sahaflığa dair bilgiler edinebiliriz. İşte Osmanlı'daki sahaflığa dair bilmeniz gereken 10 ilginç bilgi...
Osmanlı'da hafız- kütüblük müessesi vardı. Hafız- kütüblük şeyhülislam tarafından imtihan edilen ve çok incelikleri olan bir meslektir. Mesleği icra edenler kültürel birikimleri sayesinde vakıf kütüphanelerinde görev almayı hak kazanmışlardır. Bilgisayarın olmadığı dönemlerde literatürü bilmek zorunda olan bu şahıslar aynı zamanda kitapların muhafazasında da sorumludur. Osmanlı döneminde sahaflar hafız-ı kütübün sivil temcilcisi olarak görülmüş ve sahafların ahlak ve bilgiyle yoğrulmuş olması istenmiştir.
Osmanlı'da sahaflar için en önemli kitap temin kaynaklarından biri sarayda yapılan müzayedelerdir. Sarayda devlet adamları öldükleri zaman müsadere edilmiştir. Müsadere edildiği zaman içinden çıkan kitaplar ayrılmış, işe yarayan kısmı saraydaki kütüphaneye veya başka kütüphanelere konulmuş, işe yaramayanlar ise satılmıştır. Sahaflar bu müzayedelere katılıp kitapların teminini yapmışlardır.
Osmanlı'da sahafların müşterilerini yabancı ve yerli olmak üzere iki grupta toplamak mümkündür. Yabancı müşterilerin XV. – XVIII. asırlarda sahaflardan önemli miktarda kitap satın aldıklarını görüyoruz. Yabancı müşteriler musavver, yani minyatürlü yazmaların yanında filoloji, astronomi, matematik konularında eserler satın almaktaydılar. Yabancı seyyahların, ilim adamlarının ve elçilik mensuplarının izlenimlerini aktardıkları hatıratlarından ve seyahatnamelerden öğrendiğimize göre, özellikle de XVII. asırda İstanbul sahaflarından bu tür eserleri bulup satın almak mümkün olmaktaydı.
Osmanlı sahafları, Osmanlı ticaret ve meslek erbabının en eski zümrelerinden biri olarak yüzyıllar boyunca Osmanlı toplumunun farklı kesimlerine hizmet vermişlerdir. Osmanlı toplumunda okur-yazar kesimin çeşitliliğine göre sahafların müşteri profilleri de değişkenlik göstermiştir.
Medrese öğrencilerinin, kısıtlı imkânları dolayısıyla derslerde takip ettikleri ders kitaplarını genellikle kendileri istinsâh ettiklerinden, sahaflar için iyi bir müşteri olarak görülmemiştir. Ancak bu şekilde üretilen kitapların da yine sahaflar vasıtasıyla el değiştirdiğini göz önünde bulunduracak olursak medrese talebelerinin de belli ölçüde sahaf müşterisi olduğunu söylemek mümkündür.