Arama
Osmanlı'nın basılan ilk eserlerinden "Kitab-ı Cihannüma" hakkında bilgiler
Coğrafyanın insana oturduğu yerde dünyayı gezen seyyahlar gibi alemi dolaşıp görme imkanı verdiğini, bu eserlerin okunmasıyla ömürleri boyunca seyahat edenlerden daha çok bilgi sahibi olunacağını söyleyen Katip Çelebi, tarih ve coğrafya okumalarının önemli olduğunu vurguladı. Tarih yazarken duyguları bir yana bırakıp, tarafsızlığa bağlı kalmayı da savundu. Bu anlamda ilim çevrelerinin ufkunu açan ve kendisinden sonra yazılan eserlere zemin hazırlayan "Kitab-ı Cihannüma"yı kaleme aldı. İbrahim Müteferrika tarafından sınırlı sayıda basılan Cihannüma hakkında bilinmesi gerekenleri derledik.
📌Katip Çelebi'nin 1648'de yazmaya başladığı ve 1654'te eklemeler yaptığı, hattatlarca ve nakkaşlarca birçok kez kopya edilen eserinin el yazmalarından birisi, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Revan Kitaplığı'nda bulunuyor.
📌Astronomi ve coğrafya bilgilerinin yanı sıra sosyal bilimlere de geniş yer ayrılan kitapta, kentlerin enlem ve boylamları, birbirlerine olan uzaklıkları, dönemin dünya ülkelerinde sanayi, halkların din, dil ve nüfus bilgileri aktarılıyor.
📌Eserde aynı zamanda, 13 astronomik ve 26 coğrafi harita yer alıyor.
Tekniği ve sanatıyla özgün haritaların tarihini buradan öğrenebilirsiniz
📌Cihannüma iki defa kaleme alındı. Birinci Cihannümâ'nın başlıca kaynağı Ebu'lFida'nın "Takvimü'l-Büldan"ıdır. Eserde, dört unsur işlenmesi düşünülmüş, ancak sulardan bahsedilen üçüncü bab yazılmıştır. Burada denizler, göller, nehirler anlatılır.
📌Dördüncü bab, arza tahsis edilmiş, burada memleketler ve şehirler anlatılacakken tamamlanamamış, Endülüs; Mağrib ülkeleri (Kuzey Afrika) olan Fas, Cezayir, Tunus ve Libya; İklim-i Rum yani Osmanlı ülkesi verilmekte, Bursa, İstanbul, Edirne, Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa kısmı yani Rumeli, Bosna ve Macaristan'dan, en son Hatvan şehrinden bahsedilmiştir.
Bugüne ulaşan çeşitli nüshalarından anlaşıldığına göre Cihannümâ, kaynak niteliğindeki malzemesi ve planları itibariyle değişik tarihlerde iki defa kaleme alınmış, ancak her ikisi de tamamlanmadan bırakılmıştır.
📌Katip Çelebi katıldığı Girit seferinde kitabı yazmaya karar verir. Coğrafya kitapları ve haritalar ile uğraşmaya başlar, seferden sonra yazım işine koyulur. Cihannüma'nın yazımı 1648'de başlanmış, kısa bir aranın ardından 1654'te Katip Çelebi tarafından yeniden yazılmaya başlanmıştır. Kitabın yazımı 1657'de Katip Celebi'nin ölümüne kadar devam eder. 1732'de Osmanlı matbaacılığı'nın öncüsü kabul edilen İbrahim Müteferrika tarafından eklemeler yapılarak basılır.
Osmanlı arşivinden fotoğraflarla Girit
📌698 sayfa olarak basılan eserin 325 sayfası, İbrahim Müteferrika'nın eklemelerinden oluşur. Eseri tam olarak bitirmeye yazarın ömrü yetmemiştir. Yazıldığı devirde batıdan yapılan tercümeler ve yararlanılan kaynakları ile dikkat çekse de asıl ününü İbrahim Müteferrika'nın basımından sonra kazanmıştır.
Osmanlı'nın basılı ilk atlası: Atlas-ı Cedid hakkında bilgiler
📌Cihannüma, İbrahim Müteferrika'nın bastığı eserlerin on birincisi olarak 10 Muharrem 1145'te (3 Temmuz 1732) Müteferrika Matbaası'nda basılmıştır. Tam olmamakla birlikte çeşitli Batı dillerine çevrilmiş, ayrıca muhtasarları ve ilâveleri de yapılmıştır.