Arama
Osmanlı'nın ihtişamlı Ramazan geleneği; Kadir alayları
Üç kıtaya yayılan Osmanlı İmparatorluğu'nda, on bir ayın sultanı Ramazan her zaman önemli bir yere sahipti. Bu ayla birlikte adeta Müslüman topraklara huzur yağardı. Ramazan'ın içerisindeki bin aydan daha hayırlı Kadir Gecesi özel olarak ihya edilirdi. İstanbul halkı geceyi, şehirdeki başta selatin camileri olmak üzere, cami ve mescitlerde ibadetle geçirmeye ihtimam gösterirdi. Bu gecenin en ihtişamlı geleneklerinden biri ise Kadir alaylarıydı. Peki, Kadir alayları neydi?
Başmabeyinci Lütfi Bey, Osmanlı'nın son dönemlerindeki Kadir Alayı'ndan şöyle bahseder: "Ramazan'ın Kadir Gecesi alayı pek tantanalı bir şekilde kutlandı. Çeşitli harp gemilerinden atılan toplarla selamlanan padişah hazretleri on çifte saltanat kayığına binerek Tophane rıhtımına çıktı. Buradan da yürüyerek Nusretiye Camii'ne gitti. Saltanat kayığının önünde kılavuz istimbotlar ve yanında yöresinde de donanmaya sandallar gidiyordu. Namazdan sonra padişah hazretleri Tophane meydanındaki kasrı şereflendirip havai fişekleri ve donanmaları seyretti. Sonra yine aynı törenle saraya dönüldü. Her taraftan sonu gelmez sevinç sesleri, alkışlar 'padişahım çok yaşa' sadaları yükseliyordu. Sonradan öğrendik, Sultan Abdülmecit de Kadir gecelerinde böyle namaz kılarmış. Babasını çok seven V. Mehmet böylelikle onun da adetlerini ve hatırasını canlandırmış oluyordu."
Sultan II. Abdülhamid döneminde mübarek gecelerde davetliler resmi üniformaları ile saraya gelir, mevlit okumaları başlamadan protokole göre huzura kabul edilirlerdi. Çocuk Kalbi romanının sahibi İtalyan yazar Edmondo De Amicis, Sultan II. Abdülhamid dönemindeki Kadir alayını şöyle anlatır:
"Yılın bu tek gecesinde Sultan, sarayından dışarıya namaza gider. Bunun için düzenlenen alay görülmeye değer manzaralar verir. Eski bir gelenek uyarınca Kadir Gecesi'nde Sultan'ın camiye gidişi bir şenlik niteliğindedir. Bu, özellikle atalarının töresine bağlı İkinci Abdülhamid zamanında böyleydi. Ben onun son Kadir Gecesi alayını gördüm. Yıldız Sarayı'ndan Hamidiye Camii'ne kadar olan her yer ışık halkalarıyla doldurulmuştu. Caminin kendisi çepeçevre küçük yağ kandilleriyle aydınlatılmış ve daha arkalar Arapça yazılar ve mimari desenlerle süslenmişti.
Limanın ve şehrin karanlık bir geceye karşı oluşturduğu etki, bir peri masalı gibiydi, uzaktaki gemi direkleri ve minarelerin soluk altın yaldızlarıyla parlıyordu. Tam o sırada bando sesleriyle askerler geldi, süngüleri lambanın ışığı altında ışıl ışıldı. Sonunda minareden müezzin sesi duyuldu. Biri adeta bir minör tatlılığında bir ezan okumaya başladı.
Derken bando Hamidiye Marşına başladı, maytaplar gökyüzünü renkli yıldızlarla doldurdu ve imparatorluk korteji saray kapısından aktı. Çok güzel iki atın çektiği saltanat arabasının etrafında büyük beyaz fenerler taşıyan süslü üniformalara bürünmüş kalabalık dalgalanıyordu. Kırmızılar ve altınlar içinde arabanın üstünde oturan arabacı ve gri sakallı, omuzuna askeri bir palto almış Sultan Abdülhamid belirdi.
Sultan, 'Padişahım çok yaşa!' selamına eliyle karşılık verdi. Gösteri alayı caminin avlusuna daldı ve majesteleri camiye girdi. Bir saat boyunca maytaplar patladı, kalabalık adeta bir şenlik havasındaydı. İçeriden zaman zaman tatlı bir ilahi sesi yükseliyordu. Derken majesteleri tekrar göründü, kalabalık ve askerler tekrar, '"Padişahım sen çok yaşa!' diye haykırıyordu.
24 Kasım 1905 yılında İkdam Gazetesi'nde "Leyle-i Celile-i Kadr Alay-ı Valası" başlığıyla yayınlanan yazıda Osmanlı'nın bu mübarek geceye mahsus geleneği şöyle aktarıldı: "II. Abdülhamid, yanlarında Şehzade Burhaneddin Efendi ve Serasker Rıza Paşa olduğu halde saat bir buçuk sıralarında Hamidiye Camii'ne gitmiştir. Namazdan sonra Hamidiye Camii kürsüsü şeyhi Şerif Efendi tarafından beliğ bir vaaz verilmiş ve dua edilmiştir. Padişahımız saat üç civarında kalkarak sarayına dönmüş, bu sırada yol boyunca tazim ve ihtiramla dizili askeri kıtalardan yükselen "Padişahım çok yaşa" sesleri ortalığı inletmiştir. Leyle-i Kadr münasebetiyle Yıldız Sarayı ve Hamidiye Camii pişgahındaki saat kulesi ve başkentin her tarafı kandillerle aydınlatılmış, Camiiler inananlarca dolup taşmıştır. Kadir gecesi münasebetiyle padişahımız askerlerine ihsan ve hediye olarak şeker, çay, bisküvi ve sigara dağıtılmasını emretmiştir.