Arama
Osmanlı'nın ilmiyle yol gösteren 5 şeyhülislamı
Osmanlı'da şeyhülislamlar, padişahların yanında, onların devlet işlerini istişare ettikleri önemli bir konuma sahipti. Padişahlar tarafından oldukça hürmet görürlerdi. O kadar ki Yavuz Sultan Selim'in kaftanına Şeyhülislam İbn Kemal'in atının ayağından sıçrayan çamuru ölümünden sonra sandukası üzerine örtülmesi vasiyetinde bulunmuştu. İşte sizler için Osmanlı Devleti'nde hem ilmiyle hem de maneviyatıyla öne çıkan şeyhülislamları derledik.
Muhyiddin İbnü'l-Arabî hakkında verdiği olumlu fetva Yavuz Sultan Selim üzerinde etkili olmuş, padişah, Mısır dönüşünde dört ay kadar kaldığı Dımaşk'ta Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin kabri üzerinde bir türbe ve yanında bir cami ile imaret yaptırmıştı. Hayatı yazı yazarak geçtiği hâlde, rivayete göre her gün bin tane fetva yazdığı söylenir.
30 Aralık 1490'da İstanbul yakınlarındaki Metris Köyünde dünyaya geldi. Ailesi o zaman Amasya'ya bağlı bulunan İskilip'ten olup babası Şeyh Muhyiddin Muhammed Yavsî İskilip'e bağlı İmâd köyünde doğdu.
Şeyh Muhyiddin, Fatih Sultan Mehmet'in oğlu Şehzade Bayezid'in Amasya Sancak Beyliği sırasında sevgisini ve dostluğunu kazandı. Bayezid'in padişah olmasından kısa bir süre sonra Şeyh Muhyiddin'i İstanbul'a davet etmiş ve Sultan Selim civarında kendisi için bir tekke inşa ettirdi. Ebüssuûd'un babası Şeyh Muhyiddin, Sultan II. Bayezid'e yakınlığı dolayısıyla "hünkâr şeyhi" diye de bilinir.
Ebüssuûd Efendi ilk tahsilini babasının yanında yaptı. Daha sonra İbn Kemal'den ders aldı. Hocası Mevlânâ Seydî-i Karamânî'nın kızı Zeyneb Hanım'la evlenen Ebüssuûd Efendi, Yavuz Sultan Selim döneminde İnegöl İshak Paşa Medresesi'ne tayin edildi. Buradaki görev süresi sona erince ertesi yıl Dâvud Paşa Medresesi'nde, bir yıl sonra da Mahmud Paşa Medresesi'nde görevlendirildi. 1528 Medâris-i Semâniyye'den Müftü Medresesi'ne müderris oldu. Beş yıl sonra ise İstanbul kadılığına getirildi.
Ebüssuûd Efendi, Kara Boğdan, Estergon ve Budin seferlerinde padişahın yanında yer aldı. Budin'in fethinden sonra şehirde ilk cuma namazı onun tarafından kıldırıldı. Sekiz yıl Rumeli kazaskeri olarak görev yaptıktan sonra Fenârîzâde Muhyiddin Efendi'nin yerine şeyhülislâm oldu.
Ebüssuûd Efendi'nin şeyhülislâm olması bu kurumu diğer ilmî müesseselerin üstüne çıkardı. İlmiye teşkilâtına çeki düzen veren İlmiye Kanunnamesi de Ebüssuûd Efendi tarafından hazırlandı.
Ebüssuûd Efendi birçok hayır eseri yaptırdı. Eyüp Sultan'daki zâviye, sıbyan mektebi ve sebilden oluşan külliyesinde kendi mezarının da yer aldığı aile hazîresi bulunur. İstanbul'da Macuncu Odabaşı mahallesinde kendi adıyla anılan bir çeşme ve hamamla İskilip'te babasının türbesi yanında cami, imaret ve mektep inşa ettirdi. Ebüssuûd Efendi ayrıca Kırım'ın Kefe şehrinde bir cami, İnebahtı'da bir mescitle Şehremini Ereğli mahallesinde bir sıbyan mektebi inşa ettirdi.
Kanûnî Sultan Süleyman Ebüssuûd Efendi'ye büyük bir saygı duydu ve Süleymaniye Camii'nin temelini teberrüken ona attırdı. Padişahın Sigetvar seferinde iken yolda yazdığı ve hasta olan Ebüssuûd'un hatırını sorduğu mektubuna, "Halde haldaşım, sinde sindaşım, âhiret karındaşım, tarîk-i hakda yoldaşım Molla Ebüssuûd Efendi Hazretleri" diye başlaması ve "bende-i hudâ Süleyman Hân-ı bî-riyâ" diye bitirmesi onun padişah nezdindeki itibarını gösterir.
Ebüssuûd Efendi Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim, III. Murad ve III. Mehmet devirlerinde şeyhülislâmlık, kazaskerlik yapan ve diğer ilmî mevkilerde bulunan birçok âlimin hocası olmuştu. Şeyhülislâm Mâlulzâde Seyyid Mehmed, Abdülkadir Şeyhî, Hoca Sâdeddin, Bostanzâde Mehmed ve Sun'ullah efendilerle Bostanzâde Mustafa, Cenâbî Mustafa Efendi, Şair Bâkî, Hâce-i Sultânî Atâullah, tezkireci Âşık Çelebi ve Kınalızâde Hasan Çelebi, Ebülmeyâmin Mustafa Efendi ve Ali Cemâlî Efendi'nin oğlu Fudayl Çelebi gibi âlimler bunlar arasında sayılabilir.