Arama
Osmanlı'nın külhanbeyleri hakkında 10 bilgi
Her dönemde olduğu gibi Osmanlı döneminde de toplumsal kesimde kendilerine has tarzlarıyla farklı türde insanlar yaşamıştı. Çocuk yaşta külhancılar tarafından himaye edilip korunan, kendilerine özgü hayat tarzları, kılık kıyafetleri, konuşma biçimleri ve davranışlarıyla aykırı bir sınıf olan külhanbeyleri bunlara örnekti. Peki, Osmanlı'nın bu en renkli zümrelerinden biri olan külhanbeyleri kimdi? Ne iş yapar, nasıl geçinir ve toplumdaki konumları neydi? İşte Osmanlı'nın en marjinal zümrelerinden biri olan külhanbeylerine dair 10 ilgi çekici bilgi...
Hamamlarda bu çocuklara birtakım yapmaları için birtakım görevler verilirdi. Kütüklerin hamam taşınmasına yardım etmenin yanında ocak külünü dışarı atar, ortalığı temizler, külhancıya yardım ederlerdi. Bunun yanında 16- 23 yaşları arasındaki yetişkin külhanbeyleri İstanbul'da kış mevsiminde meydan süpürgesi denilen büyük süpürgelerle çamurlu yolları temizlerlerdi. İstanbul'da modern belediye hizmetlerinin verilmesinden önce, kışın sokaklarda biriken çamurları mahkumlar süpürmekteydi. Daha öncesinde ise bu işi gönüllü olarak külhanbeyleri yapmışlardı.
Osmanlı sultanları nasıl yemek yerdi? Osmanlı mutfağından günümüze gelen yemekler
Külhanbeylerinin hamamda olduğu gibi hamam dışında da uymaları gereken birtakım kurallar vardı. Yaşları 10-14 arası olan külhanbeyleri dışarıya ikişer ikişer çıkmalıydılar. Bunların, Yahudilere saldırmaları şiddetle yasaklanmıştı, zor durumdaki küçük çocukları ve güçsüz kadınları savunmaları gerekirdi. Seyyar satıcılardan hiçbir şey isteyemezlerdi. Fakat istedikleri parayı vermezlerse, özellikle lalalarıyla dolaşan ekabir takımına sataşmalarına izin verilmişti.
Osmanlı şerbetleri nasıl yapılır? Ramazan'a özel Osmanlı şerbetleri
Yazları genellikle külhanlarını terk ederek sahillere ve daha çok Yenikapı, Kumkapı, Çatladıkapı, Unkapanı, Salıpazarı, Fındıklı, Üsküdar, Samatya gibi odun yığınları bulunan yerlere dağılan külhanbeyleri, geceleri odun yığınları üzerinde yatarlardı. Gündüz vakitleri büyük olan külhanbeyleri pazarda arka küfesiyle hamallık yapar, küçük olanları ise hanım ve beyefendilerin eşyalarını taşıyarak geçinirdi.
Güçlü, kuvvetli, çevik ve hızlı olanlarından bazıları mahalle tulumbacılarına katılarak yangına gider, toplanan bahşişte pay alırdı. İçlerinde, kendilerini toparlayarak doğru düzgün bir hayata sahip olanlar olduğu gibi, hiçbir iş görmeyerek yankesicilik ve hırsızlıkla geçinenler de vardı.
Külhanbeylerinin kabadayılara benzediği ve ayrıştığı noktaları vardı. Kendilerine has bir giyim tarzları olan külhanbeyleri, bu yönüyle kabadayılara benzemekteydiler. Reşat Ekrem Koçu, Osmanlı Tarihinin Panoraması isimli kitabında külhanbeylerinin giyimlerine dair ilginç bilgiler verir. Buna göre külhanbeyleri Cezayir kesimi denilen bir modayı takip etmekteydiler. Başa dört beş arşın boyunda kıymetli bir şal sarılırdı. Sırta bir gömlek giyilir, kollar bol yenli ve daima dirseğe kadar sıvalı, düğmeler asla iliklenmez, sine üryan görünürdü. Belde, Sakız veya Trablus Kuşağı, yarım Fransız pantolon, boyundan atma püsküllü kordon ve arkasına basılmış yumurta topuk kundura külhanbeyinin kıyafetini tamamlardı.
Külhanbeylerinin ve kabadayıların kullandıkları çeşitli lakapları vardı. Bu lakaplar, genellikle sıradışı özellikleri vurgulayan ifadeler olarak seçilirlerdi. Örneğin, Seyrekbasan Osman, Raconcu Cafer, Kavanoz Mehmet, Çiroz Ali, Arap Abdullah gibi lakaplarla tanınan bazı kabadayılar veya külhanbeyleri kendi dönemlerinde çok meşhur olmuşlardı. "İmanım, yakarım, yandan gel, araba mısın tekerlek" gibi kalıplaşmış sözleri birbirlerine hitap ederken kullanırlardı. "Heyt var mı bana yan bakan", "bu kadar tilki divanı sana yeter", "lafına yekûn tut da bas git" şeklindeki naralar, külhanbeyleri arasında yaygındı.