Arama
Osmanlı'nın kültürel kimliğini yansıtan ihtişamlı saray törenleri
Osmanlı'daki saray törenleri devletin kültürünü, kimliğini ve zarafetini yansıtırdı. Merasimler belirli usul ve kaidelere göre yapılır, oldukça teferruatlı protokol kuralları uygulanırdı. Bu törenler, devletin büyüklüğü ve ihtişamını gösterirdi. Öyle ki pek çok Avrupalı seyyah eserlerinde, Osmanlı'nın merasimlerinden hayranlıkla bahsederdi. Gelin, Osmanlı'nın kültürel kimliğini yansıtan ihtişamlı saray törenlerine daha yakından bakalım.
📌 Elçi padişahın huzuruna çıkarken merasim düzenlenir, ziyaret yerlerine halılar serilir ve bu alanlar mücevherlerle süslenirdi.
📌Çavuşlar katibi vasıtasıyla huzura çıkmak için saraya getirilen elçi, ilk önce Ortakapı'ya uğrardı. Burada Fetih suresinin okunmasının ardından ikinci avludan Divan-ı Hümayun'a getirilir, kendisine ayrılan yere oturtulurdu. Batılı elçiler iskemleye, Müslüman elçiler ise mindere otururdu.
(x)Kılıçlara nakşedilen sure: Fetih
📌 Bir süre sonra sadrazam odaya girerdi. Oturduğunda sağında reisülküttap, çavuşbaşı ağa, tezkereci, mektubî ve teşrifâtî, solunda kethüda bey, muhzır ağa ile bostancılar odabaşısı, arkada enderun ağaları dururdu.
📌 Sadrazam, yerine oturduktan sonra mektup vermek için elçi ayağa kalkar, reisülküttab mektubu alır, sadrazamın yanındaki yastığın üzerine koyardı.
📌 Elçinin hali hatırı sorulduktan sonra divan, gündelik işleyişine devam ederdi. Toplantı bittikten sonra yemek yenilir, elçiye hilat giydirilirdi.
📌Ardından padişahın huzuruna girmek için hazırlanırken iki kapıcıbaşı elçinin koltuğuna girilerek onu odada biraz ilerletir sonra da ellerini elçinin boynuna götürürdü. Başını döşeme tahtalarına adeta temas ettirecek kadar yere eğildikten sonra kaldırır ve geriye odanın sonuna kadar çekilirlerdi.
📌Elçi, padişahın huzurunda hiç oturmaz, hep ayakta dururdu.
📌Huzura kabul edilen elçinin sultanın yüzüne bakması teamüllere aykırıydı.
📌Sadrazamın telkin ettikleri maddeler dışında direk sultanla konuşamazlardı. Örneğin Kanuni Sultan Süleyman döneminde huzura çıkan elçiler, sözlerini sadrazama söyler onlar da padişaha arz ederdi. Ardından padişah da gerekli cevabı sadrazama söyler, o da elçiye naklederdi.
(x)📚Fikriyat sözlük
(x)Teamül: Bir yerde öteden beri yapılagelmekte olan, âdet ve kānun hâline gelmiş olan muâmele
📌 II. Murad'ın huzuruna çıkan Fransız seyyah Bertrandon de la Brouqire, şahit olduğu elçi merasimini şöyle aktarır:
"Edirne'de Sultan'ın huzuruna çıkmaya gittiğimiz zaman sarayın önünde birçok kimseler ve atlar vardı. Cümle kapısından içeri girdik. Bu kapı daima açık bulunuyor ve elleri asalı yirmi otuz hizmetli tarafından korunuyordu. İçeriye izinsiz girmek imkânsızdı. Bu kapıcıların yanında bir de başkanları olan kapıcıbaşı vardı. Milano elçisi içeriye girince kapının yanına oturttular. Herkes divanın toplanması için sultanın dairesinden çıkmasını beklemekteydi. Üç vezir ile Rumeli beylerbeyisi ve öbür beyler geldikten sonra padişah göründü. Maiyetindeki saray hizmetlileri divanın toplandığı yere bakan dairenin kapısına kadar gittiler. Padişah büyük divanhanenin köşesindeki tahta doğru yürüdü ve oraya oturdu. Paşalar ilerleyip biraz ötesinde durdular. Divana katılması gerekenler de geldiler ve uzaktaki duvarın dibine oturdular. Yirmi Ulah asilzadesi yüzleri padişaha dönük bir halde divanhanenin önünde yer aldılar. Bunlar rehinelerdi. Dairenin ortasında içlerinde etli pilav bulunan yüz kadar kap vardı. Milano elçisinin kabulü töreninden sonra yemek yendi."
(x)🔎Biliyor muydunuz?
(x)◾ Osmanlı, 16. ve 17. yüzyıllarda İstanbul'a gelen yabancı elçileri payitahtın dışında olarak kabul edilen Tarabya bölgesinde tutuyordu. 19. yüzyılda ise yabancı elçiler, tuvalet kullanacakları sözü vermeleri üzerine şehrin içinde ikamet etmeye hak kazandılar.
📌 Padişahın huzuruna çıkan elçinin, sultana hitap eden bir mektup getirmesi şarttı. Sunulan mektubun cevabını alana kadar da İstanbul'da kalırdı. Bu süre bazen beş aya kadar uzardı. Bu zaman diliminde elçi ve mahiyeti, sadrazam tarafından ağırlanırdı.
📌 Elçilerin yanında, birbirinden değerli hediyeler de bulunurdu. Devletler elçiler aracılığıyla hediyeler gönderip Osmanlı'nın yanında yer alabilmek için adeta yarışırdı. Doğu'dan gelen hediyelerle Batı'dan gelenler farklıydı. Doğu'dan başta Kur'an-ı Kerim, el yazması kitaplar, halı, ipek, ayrıca fil ve gergedan gibi Anadolu'da bulunmayan hayvanlar gelirdi. Batı'dan ise saat, kumaş ve çeşitli gümüş eşya gönderilirdi.
📌 Avusturya elçisi Frederik Kregwitz'in 1591'de divana ve padişahın huzura kabul edilmesi sırasında mahiyetinde bulunan tarihçi B. W. Wratislaw, anılarında bu merasimi ayrıntılarıyla anlattı.
📌Elçinin sarayın birinci ve ikinci avlusundan geçişi, onlara padişahın huzuruna çıkınca neler söyleyebileceklerinin anlatılması devlet protokol geleneğini yansıtır:
"Elçi efendilerimiz, ikinci avluda atlarından indikten sonra yaya olarak kabul salonuna yöneldiler ve hemen burada Hünkâr'ın özel danışmanları iki paşa tarafından karşılanarak kendilerine 'hoş geldiniz' denildi. Bu avluda da yüzlerce yeniçeri selam ve saygı duruşundaydılar. Paşalar, elçileri divana götürdüler, bizler ise avluda kaldık. Padişah ile karşılaşınca kendisine söylenecek sözler Divan-ı Hümayun'daki vezirlere açıklandı, onlar da şimdi işittiklerinden başka hiçbir şeyin söylenilmemesi gerektiğini elçilere bildirdiler."