Arama
Piri Reis’in idamının arka planı
Tarih boyunca birçok devletin ele geçirmek istediği bir kara parçası olan Hürmüz ve Altın Çağ'ın parlak denizcisi Piri Reis… 16. yüzyılın ortalarında kendini Hint Okyanusu'ndaki Portekiz güçleriyle mücadele ederken bulan Piri Reis'in idamına giden süreçte, Hürmüz'ün rolü neydi? Sizler için Piri Reis'in idamının perde arkasındaki detaylarını derledik.
Piri Reis'in amcası Kemal Reis, II. Bayezid devrinin en ünlü kaptanlarındandı. Çocukluk yıllarından sonra Piri Reis, kendisini amcasının gemisinde buldu. 1487'de amcası ile birlikte İspanya'daki Müslümanların yardımına gitti. 1491-1493 arasında Sicilya, Sardunya, Korsika adalarına ve Güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldı. Yaklaşık otuz yıl boyunca amcası Kemal Reis ile birlikte Akdeniz'de hem korsanlık faaliyetlerine hem de Osmanlı İmparatorluğu hizmetindeki deniz seferlerine katıldı. Bu yıllardaki yaşantısını Kitâb-ı Bahriye isimli eserinde şöyle zikreder:
Akdeniz'de seyrederdik o zaman
Kâfirlere vermezdik aman.
Amcasını, Osmanlı hükümdarı II. Bayezid'in davet etmesi üzerine, Piri Reis de onunla beraber Osmanlı donanmasında çalışmaya başladı. 1502'de Osmanlı-Venedik Savaşı sırasında bir geminin kaptanı olarak görev yaptı. Amcasının 1511'de ölümü üzerine Piri Reis, bir süre Barbaros'un yanında çalıştı ve Gelibolu'ya çekilerek, ilk eseri olan Dünya Haritasını hazırlamaya başladı. Piri Reis'in denizcilik tarihi bakımından önemli üç yapıtı vardır. Bunlar, Birinci Dünya Haritası, İkinci Dünya Haritası ve Kitâb-ı Bahriye'dir.
16. asrın kudretli denizcileri Portekizliler, dünya çapında bir büyük sömürge imparatorluğu hayalinde idiler. Yavaş yavaş Arabistan, Hindistan ve Malaya sahillerinde yerleşmeye başlıyorlardı. Buradaki Müslümanlar, Osmanlı halifesinden yardım umuyordu. Bu sebeple kurulan Hind Kaptanlığı'na 1547'de Piri Reis getirildi.
Hindistan ticaret yollarının Portekizlilerin eline geçmesi Osmanlı çıkarlarını tehdit etti. Osmanlı donanması arka arkaya Hindistan sularına seferler düzenlemeye başladı. Piri Reis, 1547'de Hind Kaptanıderyalığı'na getirildi. 1538'de fethedilen ama 1548'de Portekizlilerin eline geçen Aden'i kurtardı.
Kanuni Sultan Süleyman'ın emriyle, Basra Körfezi'nin girişine hâkim Maskat ile içine hâkim Hürmüz adasını elinde tutan Portekizlilerin üzerine 30 gemisiyle yürüdü. Burada Portekiz hâkimiyetinin kırılması gerekiyordu ki hem Basra Körfezi'nde Osmanlı hâkimiyetinin selâmeti hem de Hindistan ve Malaya Müslümanlarının emniyeti temin edilmiş olsun. Hürmüz adası çorak, engebeli ve yapılaşmaya çok da uygun olmayan doğasına rağmen, adını verdiği stratejik boğaza hükmeden konumuyla tarih boyunca İran, Osmanlı İmparatorluğu, Portekiz ve İngiltere gibi birçok devletin ele geçirmek istediği bir kara parçası oldu.