Arama
Sarayın bilinmeyen ressamı: Sultan Abdülaziz
Kendinden önceki Osmanlı padişahları gibi sanata destek veren Sultan Abdülaziz, musiki ve hat sanatıyla uğraşmasının yanı sıra resimle de yakından ilgiliydi. Sarayda görevlendirdiği yabancı ressamlarla yakından ilgilenen Sultan Abdülaziz, yapılmasını istediği kompozisyonların eskizlerini bizzat kendisi çizerdi. İmzasız 12 ünlü tablonun Sultan Abdülaziz'in eskizlerinden çıktığı nasıl anlaşıldı?
Fatih Sultan Mehmet'in resme olan ilgisini, günümüze kadar gelen kendisine ait portrelerden biliyoruz.
Fatih'in İtalya'dan davetle getirttiği ressam Gentine Bellini'den, Sultan Abdülaziz'in sarayda bizzat görevlendirdiği Polonyalı ressam Stanislav Chlebowski'ye kadar Osmanlı padişahlarının konuğu olan yabancı ressamlar, sarayın resim koleksiyonunun oluşmasına büyük katkı sağladılar.
Yabancı ressamlar şehr-i İstanbul'da bulundukları süre içerisinde ayrıca resmin, bir sanat dalı olarak Türk topraklarında yerleşip gelişmesine de öncülük ettiler.
Diğer Osmanlı sultanları gibi ilgi alanı olan resmi destekleyen Abdülaziz, sanat hayatına katkı sağlamak amacıyla Fransız sanatçı Guillemet'yi Beyoğlu'nda bir resim atölyesi açması için teşvik etmişti.
Türk ve Batı müziği formunda besteleri bulunan, hat sanatında oldukça mahir olan Sultan Abdülaziz için resmin ayrı bir yeri vardı. Abdülaziz, Polonyalı ressam Stanislaw Chlebowski, Dolmabahçe'deki atölyesinde çalışırken ressamla yakından alâkadar olurdu. Hünkâr'ın, sipariş ettiği bazı kompozisyonların eskizlerini bizzat kendisi çizerdi.
Ressamın, saraydan ayrılırken ülkesine götürdüğü bu eskizler, bugün halen Polonya'daki Ulusal Müze'de bulunuyor.
Sultan Abdülaziz'in sarayda yakından takip ettiği yabancı ressamlardan biri de Rus Ayvazovski idi. Sultanın, Rus ressama sipariş ettiği kompozisyonlar için de eskizler çizdiği biliniyor.
Sultan Abdülaziz'in, Krakow Ulusal Müzesi'nde bulunan desen defterinde, kendi elinden çıkma 67 adet çizim ve 3 sayfa el yazısının mevcut olduğu biliniyor.
Kırmızı mürekkep ile filigranlı kâğıda yapılmış olan çizimlerde, Sultan Abdülaziz'in serbest, hareketli ve akıcı el yazısı ile desenlerinin çizgileri arasındaki karakteristik benzerlik dikkat çekiyor.
Genellikle yaptırmak istediği resimlerin kompozisyon eskizlerinden oluşan ve ağırlıkla gemi ve deniz savaşı çizimlerinin yer aldığı defter; 1865 yılında saray ressamlığına getirilmiş olan Polonyalı ressam Stanislaw Chlebowski'ye verilmiş.
Defterin başında, eserlerin Sultan Abdülaziz'e ait olduğunu teyit eden iki mektup bulunuyor. Hünkârın genellikle savaş ve gemi etütlerinin yer aldığı defterdeki çizimler, daha sonra kartonlara yapıştırılarak albüm haline getirilmiş.
1914 yılına kadar Chlebowski'nin ailesinde kalan defterin, daha sonra başkalarının eline geçtiği ve 1971 yılında da Krakow Ulusal Müzesi tarafından satın alındığı biliniyor.
Sultan Abdülaziz, Dolmabahçe Sarayı'nda kendisine bir atölye tahsis ettiği Polonyalı ressamla yakından ilgilenmiş, kimi zaman kompozisyonları üzerinde düzeltmeler yapmış ve savaş tablolarına ait eskizleri bizzat kendisi çizmişti.
Sultan Abdülaziz'in resim sanatına olan yeteneğini ve yetkinliğini şu anekdot ortaya koyuyor:
"Bir gün Sultan Abdülaziz, sarayın Polonyalı ressamı Chlebowski'nin tablosundaki bir kompozisyona itiraz ederek çizgilerini düzeltir. Chlebowski, bu düzeltmeyi aykırı bularak, İstanbul'da bulunan Sokoloviski'ye şikâyet etmek için gösterir, ancak düzeltmenin halklı bir müdahale olduğu cevabını alınca, durumu kabul etmeye mecbur kalır. O tarihlerde yayımlanan İngiliz mecmualarında, Osmanlı Sultanı Abdülaziz'in sanatsal yeteneğini taltif eden yazılar yazılmış ve eskizlerin ancak çok iyi eğitim görmüş bir sanatçının çizimlerinden aşağı kalmadığı vurgulanmış. Kuşkusuz, Sultan Abdülaziz'in resim algısının hayli güçlü olmasında, iyi bir hattat oluşu etkiliydi. Sultan'ın, şehzadeliği döneminde hocaları Ques ve Schranz'dan aldığı resim derslerini de unutmamak lazım."
Beylerbeyi Sarayı'nın bazı oda ve tavanlarında bulunan Türk bayraklı yelkenli savaş gemilerinin eksizlerinin Sultan Abdülaziz tarafından çizildiği ve bu kompozisyonların, Abdülaziz'in denizciliğe olan merakının bir göstergesi olduğu söyleniyor.
Maalesef, kayıtlı olarak herhangi bir müzede Abdülaziz'e ait bir eser mevcut değil. Yalnızca İstanbul Harbiye'deki Askeri Müze'nin koleksiyonunda bir deseni bulunuyor. Hareket halindeki bir kadırganın tasvir edildiği eskiz, kırmızı mürekkeple, kısa ve hareketli çizgilerden müteşekkil.
Resim sanatı uzmanlarına göre desenler, Sultan Abdülaziz'in savaş konusuna çok vakıf, savaşın en şiddetli anında askerleri, atları, bütün bölüğü, deyim yerindeyse bir anlığına dondurabilme yeteneğine sahip olduğunu gösteriyor.