Arama
Selahaddin Eyyubi Kudüs’ü Haçlı işgalinden nasıl kurtardı?
Haçlılara karşı verdiği mücadeleyle tüm İslam âleminin gönlünde taht kurmuş bir isim, Selahaddin Eyyubi. Miraç mucizesinin yıl dönümünde Kudüs'ü 88 yıl boyunca süren Haçlı işgalinden kurtardı. Selahaddin Eyyubi, Ortadoğu'da büyük bir "İslam birliği" kurmuş ve bu birlik, 1517'de Yavuz Sultan Selim'e devrolmuştu… Kudüs'ün Haçlı işgalinden kurtuluşuna ve Selahaddin Eyyubi'ye dair bilinmeyenleri sizlerle buluşturuyoruz.
Nûreddin Mahmud Zengî ölünce 1174'te yerine 11 yaşındaki oğlu el-Melikü's-Sâlih İsmâil geçti.
Selâhaddin Eyyubi, el-Melikü's-Sâlih'e bağlı kaldı ve onun adına hutbe okuttu, para bastırdı. El-Melikü's-Sâlih devleti idare edecek yaşta olmadığından devlet işlerini yürütecek bir nâib veya atabeye ihtiyaç vardı.
Bu işe en lâyık kişi olan Selâhaddin Eyyubi'nin Mısır'da bulunmasını fırsat bilen Nûreddin'in kumandanları, Haçlı tehlikesine rağmen el-Melikü's-Sâlih'in atabeyliğini ele geçirmek için birbirleriyle mücadeleye giriştiler.
Nihayet Musul ve Halep'teki kumandanların ittifakıyla Musul'dan Halep'e gelen Sâdeddin Gümüştegin, el-Melikü's-Sâlih'in atabeyi oldu ve onu Dımaşk'tan alıp Halep'e götürdü. Sâdeddin Gümüştegin ve taraftarlarından çekinen Şemseddin b. Mukaddem'in emrindeki kumandanlar Selâhaddin Eyyubi'yi Dımaşk'a davet ettiler.
Bu sırada Yukarı Mısır'da çıkan Kenzüddevle isyanı ve Normanların İskenderiye çıkartması ile meşgul olan Selâhaddin Eyyubi, isyanı bastırıp Norman donanmasını yenilgiye uğrattıktan sonra Dımaşk'a gitmek için hazırlık yaptı.
12 Ekim 1174'te, 700 süvarinin başında Kahire'den Dımaşk'a hareket eden Selâhaddin Eyyubi'nin başlıca iki hedefi vardı: Nûreddin'in kurduğu devletin dağılmasını önlemek, Haçlıların elinde olan Kudüs'ü ve diğer toprakları kurtarmak.
Dımaşk'ta taraftarlarınca coşkuyla karşılandı. Busrâ ve Havran kendisine katıldı. Ardından Ba'lebek, Humus, Hama şehirlerini de hâkimiyeti altına aldı. Halep-Musul ittifakı Haçlıların ve Haşhaşilerin desteğiyle ona karşı direnişe geçti.
Musul-Halep kuvvetlerini 1176'da yenilgiye uğrattı, Halep'in etrafındaki bazı kaleleri aldı. Kendisiyle dost geçinmesi şartıyla Halep ve civarındaki birkaç önemli kaleyi el-Melikü's-Sâlih İsmâil'e bıraktı. Bu arada sultanlığı Abbâsî halifesi tarafından tanındı, Suriye ve Mısır'daki hâkimiyeti onaylandı.
Selâhaddin Eyyubi, Ağustos 1176'da Halep-Musul kuvvetleriyle anlaştıktan sonra Haşhaşîlerin merkezi Mısyâf Kalesi'ni kuşatıp topraklarını yağmaladı.
Haşhaşîler bu olayın ardından onunla iyi geçinmeye söz verdiler ve bir daha Selâhaddin Eyyubi ile Haşhaşîler arasında olay çıkmadı. O da Haçlılarla savaşmaya imkân buldu.
Bu arada Musul Atabeyi II. Seyfeddin Gazi öldü, yerine 1180 yılında kardeşi İzzeddin Mes'ûd b. Mevdûd geçti. Ardından Halep'teki el-Melikü's-Sâlih de öldü. Selâhaddin, 1181 yılında yapılan antlaşma ile Halep'i kaydıhayat şartıyla el-Melikü's-Sâlih'e bırakmıştı. El-Melikü's-Sâlih ölünce Halep'in Selâhaddin Eyyubi'nin hâkimiyetine girmesi gerekiyordu.
El-Melikü's-Sâlih'in vefatı sırasında Selâhaddin'in Mısır'da bulunmasını fırsat bilen Musul Atabeyi İzzeddin Mes'ûd'un Halep'in idaresine el koyması iki taraf arasındaki ihtilâfı yeniden alevlendirdi ve Selâhaddin Eyyubi'nin Suriye'deki hâkimiyeti tehdit altına girdi.
Bunun üzerine Selâhaddin Eyyubi, Haziran 1182'de Kahire'den Suriye'ye hareket etti. Halep yakınına geldiğinde Musul Atabeyi İzzeddin Mes'ûd ile ihtilâfa düşen Harran hâkimi Muzafferüddin Kökböri gelip onu Musul'a karşı sefer yapmaya teşvik etti.
Fırat'ın doğusuna geçti; Urfa, Harran, Rakka, Habur, Re'sül'ayn, Dârâ, Nusaybin gibi el-Cezîre bölgesi şehirlerini ele geçirdi.
Musul'u kuşattıysa da şehrin müstahkem olması yüzünden, ayrıca halifenin ricası ile bir süre sonra kuşatmayı kaldırdı.
Bu arada Musul'a bağlı önemli bir merkez olan Sincar'ı aldı ve kışı geçirmek üzere Harran'a çekildi. Bu sırada Musullular ve müttefikleri kendisiyle savaşmak için Mardin yakınındaki Harzem'de toplandı, ancak Selâhaddin Eyyubi'nin gelmekte olduğunu öğrenen müttefikler dağılmak zorunda kaldı.
El-Cezîre bölgesine geldiği sırada Hısnıkeyfâ Artuklu Emîri Nûreddin Muhammed b. Karaarslan, Selâhaddin Eyyubi'ye katılmış ve ondan Âmid'i yani Diyarbakır'ı alıp kendisine vermesini istemiş, sultan da bu konuda ona söz vermişti.
Harzem'e geldiği sırada Abbâsî halifesinin bu konudaki onayı kendisine ulaştı. Halifeden onay aldıktan sonra hemen Âmid üzerine yürüdü ve 1183'te şehri ele geçirip Nûreddin Muhammed'e verdi. Ardından Halep'e hareket etti.
Tell Hâlid ve Ayıntab'ı alarak Halep'i kuşattı. Şehrin bu sıradaki sahibi II. İmâdüddin Zengî bir süre direndikten sonra onunla anlaşmaya karar verdi. Sincar, Habur, Nusaybin, Serûc şehirleri karşılığında Halep'i Selâhaddin Eyyubi'ye bıraktı ve 11 Haziran 1183'te ona tâbi olmayı kabul etti.
Sultan, Halep'i ele geçirmekle muhaliflerini etkisiz hale getirdiği gibi büyük bir stratejik avantaj sağladı ve Kudüs yolu kendisine açılmış oldu. Bu sebeple Halep'in Selâhaddin'in eline geçmesi Haçlıları telâşlandırdı.
İbnü'l-Esîr bu olayın önemine vurgu yapmış, Selâhaddin Eyyubi de bu şehri ele geçirdiğinde duyduğu sevinci başka hiçbir yerde duymadığını ifade etmiştir. 1183-84 yılını iç düzenlemeler ve Haçlılarla uğraşarak geçiren Eyyubi, 1185'te çıktığı ikinci doğu seferinde Erbil ve Meyyâfârikīn gibi önemli yerleri topraklarına kattı. Musul Atabeyleri (Zengîler) onun hâkimiyetini tanıdı.