Arama
Selçuklu döneminde yetişen alimler
Selçuklu, inşa ettiği medreseler ve himaye ettiği bilim insanları ile döneminde dünyanın en önemli ilim merkezlerinden biriydi. Nizamiye gibi İslam uygarlığının en önemli medreseleriyle çok sayıda ilim ve devlet adamının yetişmesini sağladı. Gazali'den Mevlana'ya, Cezeri'den Ömer Hayyam'a kadar ilim hayatına yön veren isimler bu dönemde yetişti. Sizler için Selçuklu döneminde yetişen alimleri derledik.
📌Bugünkü robot teknolojisinin temelini oluşturan Cezeri, otomatik saatler, abdest alma ya da ikram hizmetinde bulunan makineler, su ile çalışan müzikal aletler onun tarafından yüzyıllar önce hayata geçirilmişti.
➡ El Cezeri'nin icat ettiği mekanizmalar devreye girdiğinde bu aletler de otomatik olarak çalışıp hareket ediyordu. Enerji kaynağı ise yer çekimi kuvvetiydi. Bu kuvvet de ya düşürülen bir ağırlık, ya boşalan bir kaptaki şamandıra ya da batan bir cisim sayesinde enerji üretiyordu.
📌Sadi, 1184 yılında döneminin ilim ve kültür merkezlerinden biri olan Şiraz'da dünyaya geldi. Asıl adı bilinmeyen Sadi'nin babası, atabek Sa'd bin Zengî'nin hizmetinde bulunduğu için bu mahlası kullandı.
➡ Genç yaşta kaybettiği babasının ölümü üzerine anne tarafından dedesi olan Mes'ûd b. Muslih el-Fârisî tarafından yetiştirildi.
➡ İlk tahlisini Şiraz'da yapan Sadi, Moğol istilasından sonra Bağdat'a göç etti. Tahsiline Nizamiye Medresesi'nde devam etti. Bağdat Müstansıriyye Medresesi'nde hocalık yapan İbnü'l-Cevzî ile Bostan'da kendisinden söz ettiği Şehâbeddin es-Sühreverdî'den etkilendi.
➡ Bağdat'ta devrin önemli âlimlerinden eğitim alan Sadi, sonraki yıllarını seyahat ile geçirdi. Otuz-kırk yıl sürecek olan yolculuğunda Ortadoğu, Arabistan ve Mısır'ı dolaştı. Sadi, Şam'da iken Haçlılara karşı Türk-İslam ordularında savaştı.
➡ Haçlılara esir düşen Sadi, yıllarca ağır istihkâm işlerinde çalıştırıldı. Sadi'nin bilgisine hayran kalan Suriyeli bir tacir, onu fidye ile satın alarak esaretten kurtardı.
➡ Sadi Şirazi, mesnevi türünde verdiği yirmiden fazla eserlerle ünlendi. Bostan, Gülistan, Akl u Aşk, Takrîr-i Dibace, Nasihatü'l-Mülûk öne çıkan eserlerindendi.
📌 Doğu edebiyatına büyük etkisi olan Sadi, mesnevi türünün üstadı kabul edilir. Onun eserlerinde kullandığı, toplumun düşünce ve isteklerine tercüman olan özlü sözleri, atasözü haline gelerek günümüze kadar kullanılageldi.
➡ Uzun yıllar süren seyahatlerinde edindiği pek çok tecrübeyi İslami edebî eserleri arasında büyük bir şöhrete sahip Bostan ile Gülistan'da aktardı.
➡ Sadi, şiirlerinde ve hikâyelerinde mutluluğu, mutluluğa ulaşmanın yollarını öğretir. Moğol istilasıyla insanların genç, ihtiyar, çoluk çocuk demeden öldürüldüğü umutların tükendiği bir coğrafyada insanları yüreklendirir.
📌 18 Mayıs 1048'de İran'ın Nişabur kentinde doğan Ömer Hayyam, bir çadırcının oğluydu. Bu nedenle de 'Acem' dilinde çadırcı anlamına gelen 'hayyam' soyadını kullandı.
➡ Dönemindeki diğer âlimlerin aksine doğum tarihi kesin olarak bilinir. Bunun nedeni ise takvim konusunda uzman olan Hayyam'ın kendi doğum tarihi araştırıp tam olarak bulmasıydı.
➡ İslam medeniyetinin altın çağı olan 11 ve 12'nci yüzyıllarda Büyük Selçuklu Devleti'nde yaşayan Ömer Hayyam'ın tam adı Gıyaseddin Ebu'l Feth Ömer bin İbrahim'di.
📌 Gençlik yıllarında Semerkant, Buhara ve Belh gibi bilim, kültür ve sanat merkezlerine gitti. İran'da "Hekim Hayyam" olarak isimlendirilen Hayyam, İbn Sina'dan sonra Doğu'nun yetiştirdiği en büyük bilgin olarak kabul edilir.
➡ Rubaileriyle ünlenen Hayyam, çok yönlü bir bilim adamıydı. Edebiyat dışında müzik, matematik, fizik, astronomi ve tıp alanında çalışmaları bulunur. Çeşitli bilim dallarında birçok eser yazan Ömer Hayyam'ın eserlerinden 18 tanesinin adı bilinir. Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında İbn Sina'nın Temcid (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi, Cebir ve Geometri Üzerine, Fiziksel Bilimler Alanında Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır.
➡ Ömer Hayyam, astronomi alanında önemli çalışmalara imza attı. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından İsfahan'a davet edilen Ömer Hayyam, bir rasathane kurup o yıllarda kullanılan Yezdicerd takvimini düzeltmekle görevlendirildi.
➡ Yapılan çalışmalar sonucunda, Yezdicerd takvimini düzeltmek yerine yeni bir takvim hazırlamanın daha doğru olacağına karar verdi. Çalışmalar sonucunda Celali takvimi ortaya çıktı. Zîc-i Melikşâhî adlı bir zîc hazırlamış, kurulan rasathane ise Melikşah'ın ölümüne kadar faaliyetini sürdürdü.