Arama
Seyahatname’de yer alan leziz tatlılar
Evliya Çelebi, Seyahatname eserinde çok sevilen tatlılara da değinmeden geçmedi. "Tatlı sevmek imandandır, Mümin tatlıcıdır." hadis-i şerifiyle tatlı yeme güzelliğinin referansını İslamiyet'ten veren Evliya Çelebi, Osmanlı yemek kültüründe tatlıya verilen önemi yaptığı ayrıntılı tasvirlerle vurguladı. Çok severek yediğimiz tatlıların Evliya Çelebi'nin masalsı dilinde, hangi şekillerle karşımıza çıktığını sizler için inceledik.
Seyahanatme'de dönemdeki sosyal hayatla ilgili önemli bir bilgi de verilir. İslam kültüründe önemli bir yere sahip aşurenin Osmanlı döneminde hem bal hem de şekerle pişirildiği aktarılır Seyahatname'de. Evliya Çelebi, yalnızca bu tatlılar hakkında değil, tatlının menşei hakkında da bilgileri eserine taşımıştır.
"Bal yerine şeker yiyen ise, ancak çok zengin efendidir."
Eserden anlaşıldığı üzere, Osmanlı'da bal yerine şeker yemek bir sosyal statü göstergesidir. Şeker dönem için yeni bir tatlandırıcıdır. Seyahaname'de ve Osmanlı'da en makbul görülen şeker "nebat şekeri"dir. Dönemin en kaliteli şekeri olarak sofralarda yerini almıştı.
Osmanlı'da hoşaf olarak adlandırılan meyveli tatlılar, Osmanlı yemek kültürünün en gözde ürünlerin başında yer alır. Osmanlıların günümüzde olduğu gibi yemek üzerine yaş meyve yeme alışkanlığı yoktu, bunun yerine meyveleri kurutup hoşaf olarak tüketirlerdi. Hoşaf Evliya Çelebi'nin de gözde yiyecekleri arasında yer almıştır. Çelebi, hoşafı çok sevdiğini ve kimi zaman tüketiminde aşırıya kaçtığını vurgular.
Aynı zamanda yaz sıcağında buzlu içilen hoşafların nasıl saklandığına dair bilgileri de eserinde verir.
Seyahatname'deki helva unlu, nişastalı, ballı ya da şekerli her türlü şekerli tatlıyı tanımlamada kullanır. Günümüzde sevilerek yenilen bir lokma çeşidi olan halkayı da unlu tatlı helvaların arasında sayar Evliya Çelebi.
Seyahatname'ye bilhassa konu olan helva çeşidi ise Aydın helvalarıdır. Bu helvalar Çelebe'nin kaleminde çok ayrıntılı olarak tasvir edilmiştir. Evliya Çelebi, Aydın helvalarının 70 renkli çeşitte piştiğini söyler. Aynı zamanda "Bu diyarda helvacı dükkanlarında helva yemek ayp değildir, zira gayri diyar gibi helvacıları pis değildir." diyerek helvacı dükkanlarının temizliğine dair de bilgi verir.
Seyahatname'de geçen tatlılardan Osmanlı kültürel yapısına dair tüm ayrıntıları çıkarabiliriz. Günümüzde çok tüketilmesine rağmen, Evliya Çelebi'nin eserinde baklavaya çok sık rastlanmaz. Çelebi'ye göre, "Cümleden baklava-yı Belgrad Rum ve Arab u Acem'de meşhurdur." O dönemlerde, baklavanın Balkan ve Rumeli'de daha meşhur olduğunu görüyoruz.