Arama
Stratejik Nokta: Tarihi süreçte Tibet sorunu
Yüzyıllardır Asya'nın üzerinde gezinen bir kara bulut olan Çin, Doğu Türkistan başta olmak üzere; Tibet ve Tayvan'a karşı yaptırımları ve işgalleriyle bölgede terör estiren bir kötülük imparatorluğudur. Kıtada, Çin ve Britanya Hindistanı arasında gelişen "güçler savaşı"ndan Tibetliler de büyük ölçüde nasibini almıştır. İşte, Stratejik Nokta'da Tibet sorununa ve tarihi serüvenine dair bilmeniz gerekenleri sizler için araştırdık.
KISA TİBET TARİHİ
◼ Tibet'in tarihi, M.S. 520 yılına kadar uzanır. Songstan Campo, Tsangpo Nehri vadisinde bir krallık kurmasıyla Tibet'in tarihi serüveni başlamış olur. Kısa zamanda büyüyen bu krallık, Çin tarafından bir tehdit olarak görünür.
◼ 8. yüzyılda gelindiğinde Tibet, Asya'nın güçlü krallıklarından biri halini alır. 13. yüzyılda ise dönemin bir diğer güçlü imparatorluğu olan Moğollar, Tibet'i istila eder.
Tsangpo Nehri nerede?
Tsangpo, Tibet Özerk Bölgesi'nin en uzun nehridir. Tibet Platosu'ndan ayrılırken nehir dünyanın en büyük ve en derin kanyonu olan Yarlung Tsangpo Büyük Kanyonu'nu oluşturmaktadır.
◼ O zamanların Moğol Hakanı, Kubilay Han, Çin İmparatoru olur. Han, Tibet'teki Lamaizmi resmi din olarak kabul etmesinin ardından ülke, uzun yıllar Çin himayesinde, lama adı verilen din adamları tarafından yönetilir.
LAMANIZM NEDİR?
◼ Lamaizm, Tibet Budizmi'nin adıdır. Bir rahip, rahibe veya uygulamalarda ilerlemiş bir Budist için saygı ifade eden bir unvan olan Lama, belirli bir ruhanî olgunluğu ve öğretme imtiyazına ulaşan kişiyi temsil eder.
Kubilay Han kimdir?
Kubilay Han Moğol İmparatorluğunun kağanı, aynı zamanda Çin'deki Yuan Hanedanlığı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur.
◼ 19. yüzyılda Birleşik Krallık, Hindistan'ı işgal eder. Hindistan'a hakim güç, gözünü Tibet'e diker. 20. yüzyıla gelindiğinde İngiltere, Tibet ile bir antlaşma imzalamak ister.
◼ I. Dünya Savaşı'ndan hemen önce İngiltere ve Tibet bir konferansta toplanır. Düzenlenen üçlü konferansın sonucunda Tibet ile Hindistan arasında McMahon adı verilen bir sınır hattı çizilir.
I. Dünya Savaşı
28 Temmuz 1914 tarihinde başlayıp 11 Kasım 1918 tarihinde sona eren I. Dünya Savaşı, Avrupa merkezli küresel bir mücadeledir. II. Dünya Savaşı'na kadar Dünya Savaşı veya Büyük Savaş olarak anılmıştır.
◼ Birleşik Krallık'ın Hindistan'daki kolonisi olarak bilinen Britanya Hindistanı ve Tibet'in 1914 yılında imzaladığı Simla Sözleşmesi ile sınır hattı belirlenmiş olur.
◼ Çin, Tibet'in kendi himayesinde olduğunu iddia edip bağımsız olmadıklarını dile getirmiştir. Bundan ötürü Çin yönetimi, antlaşmanın geçersiz olduğunu savunmuştur.
Britanya Hindistanı nedir?
Britanya Hindistanı, 1858 yılından 1947'ye kadar Birleşik Krallık'ın Hindistan kolonisinin adıdır. Aynı zamanda bu süreç "dominyon periyodu" olarak da isimlendirilmiştir.
◼ Tibet ve Britanya Hindistanı'nın 1914 senesinde yaptığı antlaşmadan itibaren 1950'ye kadar 14. Dalai Lama, Tibet'i bağımsız bir devlet olarak yönetmiştir. 1950'de Çin ordusu Tibet'e girmiş ve bölgeyi yönetimine bağlamıştır.
◼ Tibet halkı, topraklarını işgal eden Çin yönetiminin baskılarına daha fazla dayanamayıp dokuz yıl sonra isyan hareketini başlatmıştır. Fakat Çin ordusuna karşı uzun bir direniş gösterememişlerdir. Bunun üzerine 14. Dalai Lama, Hindistan'a kaçmıştır.
14. Dalai Lama kimdir?
14. Dalai Lama, Tibet'in Amdo ilinde çiftçilikle geçinen bir ailenin 16 çocuğundan biri olarak dünyaya gelir. Asıl adı, Tenzin Gyatso'dur. 1950'den beri Tibet'te görevde bulunan 14. Dalai Lama'dır.