Arama
Sultan Abdülhamid'in ülkeyi ihya eden fabrikaları
Üç kıtanın hükümdarı olan Sultan Abdülhamid, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti'nin kaderini belirleyen hamlelere imza attı. Yaptığı eserlerle ülkeyi ihya eden Sultan Abdülhamid'in eserleri günümüzde dahi mevcudiyetini sürdürüyor. İşte sizler için Sultan II. Abdülhamid'in yaptırdığı fabrikaları sizler için derledik.
Üsküdar- Kadıköy Gaz Şirketi adıyla faaliyete giren gazhane, I. Dünya Savaşı'na kadar devamlı çalışmış ise de savaşın devamı ve bitiminde kısa süreli faaliyetlerini tatil etmekle beraber, gaz üretiminde esas madde olan taş kömürü yerine zaman zaman zeytin çekirdeğinden de gaz üretmiş ve tesisin üretime ara vermesi önlenmeye çalışılmıştı. Hasanpaşa Gazhanesi 1900 ile 1914 yılları arasında Üsküdar'ın cadde, konak, yalı ve camilerimi aydınlatma işlemlerini gerçekleştirdi.
1924 senesinde hükumetle yapılan ek mukavele ile anlaşma 50 sene daha uzatılmıştı. 1926 yılında Yedikule Gazhanesini işleten firma, Üsküdar-Kadıköy Gaz Şirketini satın alarak İstanbul Havagazı ve Elektrik Teşebbüsatı Sanaiye Türk Anonim Şirketi adıyla faaliyetine devam etti. 1938-1944 yılları arasında Kadıköy Gazhanesi müstakil olarak varlığını devam ettirdi. 1945 yıllarında da İETT'ye devredilen gazhane, 1993 yılında kapatılıncaya kadar geçen dönemde İETT çatısı altında hizmet verdi.
Beşiktaş'ta yıldız Sarayı bahçesinde yer alan fabrika, Sultan II. Abdülhamid tarafından 1891 yılında, Türk çini sanatını canlandırmak, yeni bir yön ve hız vermek amacıyla kurduruldu.
Sultan II. Abdülhamid, 1867 yılında Abdülaziz'in resmi gezisine katılarak başta Paris, Londra olmak üzere Avrupa'nın büyük şehirlerini görmüş, Dünya Sergisi'nde bulunmuş, müzeleri gezmiş, ürünlerle yakından ilgilenmişti. Sultan II. Abdülhamid'in sanata olan ilgisi, Batı ülkelerini görüp yeni teknolojileri ülkeye getirme isteği, Anadolu'da yüzyıllar boyunca geliştirilmiş olan çini ve seramik sanatının yeniden canlandırılması düşüncesi, bu fabrikanın inşa edilmesinde etkili oldu. Çini fabrikasının kuruluşunda gerekli olan ileri teknoloji, her türlü malzeme ve kalıp, Fransa'daki Sevres ve Limoges fabrikalarından getirilmiştir. Yıldız Sarayı içinde kurulan fabrikanın iki önemli rolü oldu. Birincisi, 19. yüzyılda Avrupa'daki porselen sanayinin ülkeye getirilmesi, ikincisi ise Osmanlı çiniciliğinin yeniden canlandırılmasıydı.
1891 yılında üretime başlayan fabrika, 1894 depreminde zarar görmüş, aynı yıl İtalya Mimar Raimondo D'Aronco'ya adeta yeniden yaptırıldı. Aslında saray atölyesi olan Çini Fabrika-i Hümayununda 1894 yılından itibaren vazo, duvar tabağı gibi dekoratif amaçlı eserler yanı sıra, yazı ve sofra takımları, kartvizit tabakları, kapaklı kâseler, sahanlar, aşure testileri, karpuz şekerlikler, çay ve fincan takımları gibi günlük kullanım eşyaları da üretilmişti. Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu'nda üretilen eserlerin tümünde, fabrikanın orijinal amblemi olan ay-yıldız damgası yer alırdı.