Arama
Tatarların bilgesi: Şehabettin Mercani
Tataristan'ın seçkin hocalarından olan Mercani, milli şuurun gelişmesine büyük katkı sağlayan önemli bir isimdir. Mümtaz bir Tatar aydını olan Mercani, hayatını Kırım, Azerbaycan, Kazakistan gibi Türki devletlerine, Türk dilini ve Türk kültürünü tanıtmaya adamıştır. Yaptığı çalışmalarla ve arkasında bıraktığı eserlerle Türkistan coğrafyasında İslam'ın yayılmasında da etkili olmuştur.
◾ İlim tahsilini tamamladıktan sonra 1849 yılında Kazan'a dönen Mercani, doğup büyüdüğü topraklarda imamlık yapmaya başlar. İlim alanındaki bilgisi şehrin dört bir yanına yayılır ve Tataristan'ın önemli hocalarından biri haline gelir.
◾ Dini ilimlerin yanında astronomi alanında da kendini geliştiren alim, var olan takvimin yeniden düzenlenmesi gerektiğini söylemiştir.
◾ Tatar bayları (zenginleri) tarafından onun için Kazan'da bir medrese ve talebeler için bir yurt inşa edilir. Mercani Medresesi veya Medrese-i Aliye adıyla anılan okul, 1881'den itibaren öğrenci kabul etmeye başlar.
◾ Mercani'nin vefatına kadar ders okuttuğu bu kurum, o dönemde Kazan'ın iyi eğitim veren medreselerinden biri olarak kabul edilir.
➡ "Tatar" kelimesi, Çarlık Rusya döneminde yaşayan bütün Türklere verilen ortak bir isimdir. "Yabancı" anlamına gelen bu kelime daha sonra Tataristan'da ve Kırım'da yaşayan halkın resmî adı olur.
◾ Mercani, 1880 yılında hac yolculuğu için İstanbul'a gelir. Burada kaldığı 12 gün içerisinde Dahiliye Nazırı Ahmet Cevdet Paşa, Şeyhülislam Ahmet Esad Efendi gibi önemli isimlerle görüşür.
◾ İstanbul kütüphanelerini ziyaret eder. Beyazıt Devlet Kütüphanesi'ne kitap bağışında bulunur. Hac dönüşü, Kazan'a İstanbul üzerinden döner.
◾ Kendinden sonra gelen nesillere çok zengin bir kültürel miras bırakan Mercani, Tatar halkının Ruslar tarafından aşağılanmasına şahit olur.
◾ Bunun üzerine "Tatar adını bize tarih verdi, bu addan utanacak bir şey yok, herkes bize Tatar diyor" şeklinde cevap verir. Bu da onun kendi milletine karşı olan korumacılığını ve hassasiyetini gösterir.
◾ Mercani, medresede göreve başlarken, "temel İslami eğitimini tamamlamamış Tatar öğrencilerin kabul edilmemesi" şartının bir süre sonra yok sayılması üzerine, 1884 senesinde muallimliğini yaptığı Tatar Muallim Mektebi'nden ayrılır. Fakat vefatına kadar yeni talebeler yetiştirmeye ve eğitim alanına katkı sağlamaya devam eder.
◾Türkistan büyük alimlerinden olan Mercani, 28 Nisan 1889 tarihinde hayata veda eder. Eserlerinin kamuoyuna tanıtılması ve isminin yaşatılması, Türkolog Nikolay Fyodoroviç Katanov'un sayesinde olmuştur.