Arama
Siyonizmin başkenti Tel Aviv nasıl kuruldu?
Bugün işgalci İsrail'in teknoloji ve finans merkezi olarak kabul edilen Tel Aviv şehrinin temelleri 1909 yılında bir grup Yahudi tarafından atıldı. Derinlemesine incelendiğinde ise bu kuruluş hikayesini 1789 Fransız İhtilali'ne kadar götürmek mümkün... İşte, siyonizmin başkenti Tel Aviv'in kuruluşu...
➡ Siyonist Hareketinin teşkilatlanması 1897 yılında, 29-31 Ağustos tarihleri arasında İsviçre'de düzenlenen 1. Siyonist Kongresi'nde gerçekleşti. Siyonizm artık Dünya Siyonist Teşkilatı adı altında çalışmalarına devam edecekti. Bu kongrenin önemine Herzl, şu şekilde dikkat çekti;
"Ben Basel'de Yahudi devletini tesis ettim. Bunu bugün yüksek sesle söylesem bütün dünyada bir kahkaha tufanı kopar. Fakat bundan beş sene, belki elli sene sonra muhakkak herkes bunun böyle olduğunu anlayacaktır." (Vital, The Origins of Zionism, s. 396)
➡ İlki gerçekleştirilen Siyonist Kongresi'nde dünyanın hemen her yerinde dağınık halde bulunan Yahudileri ilgilendiren birçok karar alındı. Filistin'de Yahudilerin güven içinde yaşayacakları bir yurt fikri uğruna her şeyi göze aldıklarının mesajı verildi.
➡ Bu doğrultuda alınan kararların başında, göç eden Yahudilerin kutsal topraklarda yerleşimlerinin sağlanması geliyordu. Bununla birlikte Yahudilerin örgütlenmesi, millet şuurunun aşılanması için yapılacak çalışmaların önemine dikkat çekildi. Ancak tüm bu kararlar yalnızca Yahudileri ilgilendirmiyordu. Başta Filistin'e hâkim olan Osmanlı Devleti olmak üzere birçok ülke, yaşanan gelişmeleri yakından takip ediyordu.
➡ Siyonizmin kuruluşuyla sonuçlanan bu süreçte kararlar alınırken, Osmanlı Devleti hala Filistin'i elinde bulunduruyordu. Dolayısıyla kongre sonrasında teşkilatın uzlaşmak istediği ilk devlet Osmanlı oldu. O zamanlar tahtta oturan 2. Abdülhamid Han'a Siyonistler tarafından iki sefer farklı tekliflerle gidildi.
➡ İlk olarak Yahudiler Filistin'i satın almayı önerdiler ancak buna Osmanlı hükümeti tarafından şiddetle karşı çıkıldı. Bunun üzerine Osmanlı'nın borçlarının konsolidasyonunu üstlenmek isteyen Yahudiler, bu girişimlerinden de bir sonuç alamadı.
2. Abdülhamid Han: Osmanlı imparatorluğu'nun 34. padişahı.
Konsolidasyon: Bir borcun vadesini uzatma.
➡ 2. Abdülhamid bu Yahudi yapılanmasına engel olmak amacıyla çeşitli yöntemler geliştirdi. Baskıdan kaçan Yahudilerin Filistin toprakları dışında Osmanlı'nın herhangi bir yerinde konaklayabileceklerini ancak toprak satın alamayacaklarını bildirdi. Yine Kudüs'ü Hac maksadıyla ziyaret edecek Yahudilere kırmızı tezkere adı verilen geçici izin belgesi verilmesi yönünde karar alındı.
➡ Takvimler 24 Temmuz 1908'i gösterdiğinde Osmanlı Devleti'nde 2. Meşrutiyet ilan edildi. Bunu takip eden süreçte kırmızı tezkere uygulaması kaldırıldı ve Yahudilerin Filistin'den toprak alımıyla ilgili kısıtlamalara son verildi. Bu serbestliğin çok uluslu yapıya sahip Osmanlı için büyük bir soruna yol açacağından endişe duyularak ilerleyen günlerde yeniden birtakım kısıtlamalara gidildi.
2. Meşrutiyet: Osmanlı Anayasası'nın 30 yıl askıda kaldıktan sonra yeniden ilan edilmesiyle başlayan dönem.
➡ Yükselmek, yukarı çıkmak anlamlarına gelen aliyah ifadesi, Yahudilerin ülke kurmak amacıyla Filistin'e yaptığı göçler için kullanılır. 1882 ve 1938 yılları arasında 5 ayrı dalgadan oluşur. Bunların en önemlisi 1904-1914 yıllarını kapsayan İkinci Aliyah'tır, çünkü Tel Aviv'in temellerinin atıldığı yıl bu döneme tekabül eder.
➡ 1897'de gerçekleşen Siyonist Kongresi'nden yaklaşık 15 yıl önce başlayan aliyahlar Filistin işgalinin bilinenden daha eskilere gittiğini gösterir.