Arama
Türk evinin coğrafyası ve Osmanlı konutları
Türk evi, Türklerin yaşadığı farklı coğrafyaların mimari özelliklerinin ve yaşama kültürünün yüzyıllar içinde yoğrularak kendine has özellikler oluşturması ile mekana yansıdı. Kendine özgü malzeme, tasarım, süsleme öğeleriyle bir yaşam ve kültürün simgesi haline geldi. Peki bulunduğu coğrafyaların Türk evinin bu özgünlüğü kazanmasına katkısı neydi?
📌 Güneydoğu Anadolu'da Suriye ve Mezopotomya'nın eyvanlı evleri yapıları ile yerel mimariye dahil olur.
📌 Mora ve adaların da içerisinde bulunduğu güneybatıda Akdeniz kültürü Türk evlerinde kendini hissettirir.
Eyvan: Üç tarafı kapalı bir tarafı açık genellikle üstü kapalı mimari eleman.
📌 Yerel ev kültürünün çok güçlü ya da ahşap malzemenin az bulunduğu bölgelerde; önce Türk evine özgü bezeme ve yapı öğeleri kullanılarak başlayan etkisi git gide artarak plan şemaları ve yapım tekniklerine kadar pek çok yere dahil oldu.
📌 Kıyılarda, kıyılara yakın iç bölgelerde ve merkezi yönetimin hakim olduğu bölgelerde ahşap malzemenin bol olmasından kaynaklı olarak Türk evleri ahşap çatkılı bir yapıya sahiptir.
📌 Bugünkü Türkiye sınırları içine göz attığımızda Türk evi sınırları, İstanbul ve Edirne merkez olmak üzere Marmara bölgesi, Trakya ve Anadolu kıyı şeridini kapsar.
📌 Bugünkü sınırlarımızın dışında, Bulgaristan, Romanya, Yunan ve Yugaslav Makedonyası, Teselya, Bosna-Hersek, Arnavutluk ve Kırım'da Türk evinin seçkin örnekleri bulunur.
📌 Türk evi sınırları sadece bu ülkelerle de kalmaz.
📌 Özellikle 19. yüzyılda Osmanlı sınırları içerisinde ulaşımın kolaylaşması ile beraber o dönemin başşehirleri olan İstanbul ve Edirne'nin yaşama ve oturma biçimleri, dolayısıyla evleri, Osmanlı'nın her yerinde yayılmaya başlar.
📌 Öyle ki taş mimarinin ve yöresel biçimlenmenin hakim olduğu Kayseri'de bile İstanbul tarzında evler yapılmaya başlar. Fakat her ne kadar İstanbul tarzı evler Anadolu'ya kadar ulaşmış olsa da bölgenin yerel mimari özellikleri kaybolmaz. Aksine yöresel özellikler taşıyan has bir mimari oluşmaya başlar.
📌 Sedad Hakkı Eldem, Türk eviyle alakalı yoğun çalışmaları sonucunda Türk evinin farklı coğrafyalarda özde aynı olmakla biçimde farklılık göstererek ortaya çıktığını belirtir.
Sedad Hakkı Eldem kimdir?
Cumhuriyet döneminde Türk sivil mimarisinin harikülade örneklerini ortaya koyan, Türk evi üzerine uzun araştırmalar yapan mimar.
📌 Sedad Hakkı Eldem, Anadolu'daki geleneksel evleri mimarilerine göre 7 büyük gruba ayırır:
- Karadeniz sahili ve hinterlandı (Türk evi )
- İstanbul, Edirne ve Marmara bölgesi (Türk evi)
- Ege bölgesi ve hinterlandı (Türk evi)
- Akdeniz bölgesi (Türk evi)-
- İç Anadolu bölgesi
- Doğu Anadolu bölgesi
- Güneydoğu Anadolu bölgesi
Hinterland: Deniz veya okyanus kıyılarında bulunan limanların arkasında bulunan toprak parçasıdır.
Bilgi Notu: İstanbul, Edirne ve Marmara bölgesi evleri Türk evinin en karakteristik örneklerine sahiptir ve Edirne, Rumeli'yi, İstanbul ise bütün Anadolu'yu etkiler.