Arama
Türklerin Anadolu’ya gelişine dair 10 soru 10 cevap
Türklerin Anadolu'ya gelişi, hem kendi tarihimiz hem de dünya tarihi açısından önemli dönüm noktalarından biridir. 1071 yılında gerçekleşen Malazgirt Savaşı'nın ardından Bizans ordusu dağıldı; Türkler bu zaferin ardından Anadolu içlerine gelerek, Ege ve Marmara kıyılarına kadar ilerlediler. Peki, Türklerin anayurtlarından ayrılmalarına sebep olan olaylar nelerdi? Anadolu'ya neden ve ne zaman geldiler? Türklere Anadolu'nun kapılarını açan Malazgirt nasıl fethedildi ve savaşın ardından bölgeye ne kadar Türk yerleşti?
Selçuklular, Anadolu'ya geldiklerinde burada Rumlar, Ermeniler, Süryaniler ve Araplar vardı. Ancak Bizans Anadolu'nun tek hâkimiydi. İlk Türk akınlarının başladığı sırada Ani, Van, Lori ve Kars'ta Ermeni prenslikleri bulunuyordu. Bizans İmparatorluğu, II. Basilios'un 1021'deki Doğu Anadolu seferlerinden itibaren bu bölgedeki Ermeni prensliklerini ortadan kaldırdı. Son Ermeni prensliği de 1064'te Selçukluların korkusundan Bizans'a tabi oldu.
Bizans İmparatorluğu, Ermeni prensliklerinin siyasi hâkimiyetlerine son verdikten sonra, önemli miktarda Ermeni nüfusunu sürgün ederek İç Anadolu'ya yerleştirdi. Bizans, Ermeni ve Süryanileri Ortodoksluğu kabule zorluyordu. Bu yüzden söz konusu halklar, Anadolu'nun Türklere'e karşı müdafaasında Bizanslılara yardım etmedi. Ermeni tarihçi Urfalı Matheos ile Süryani tarihçi Mihael'in şu sözleri bu durumu açıkça gösterir: "Türkler, şerir ve rafizi Rumlar gibi kimsenin dinine ve inancına karışmıyor; hiçbir baskı ve zulüm düşünmüyorlardır."
Türklerin Anadolu'ya gelişini MÖ 3000-2000 yıllarına kadar çıkaranlar varsa da bu iddialar tarihçiler arasında genel kabul görmüş fikirler değildir. Anadolu'ya Türklerin ilk gelişi 4. Yüzyılın sonlarına doğru Batı Hunları (Avrupa Hunları) tarafından gerçekleştirildi. Hunlar bir taraftan Balkanlar üzerinden Trakya'ya doğru yürürken, diğer taraftan Batı Hunlarının doğu bölümü de Kafkas dağlarını aşıp Anadolu'ya girdi.
Kursık ve Basık isimli iki komutan idaresindeki Hun atlıları Erzurum üzerinden Malatya'ya ulaştılar. Çukurova'ya indiler, Urfa ve Antakya'yı kuşattılarsa da alamadılar. Kudüs'e kadar inen Hunlar burada fazla kalamadılar ve 396'da tekrar Kafkaslara döndüler. İki yıl sonra tekrar Anadolu içlerine girmişlerse de bu bölgede yerleşmeye dönük bir teşebbüsleri olmadı.
Tuğrul Bey'in üvey kardeşi İbrahim Yinal, 1047'de Nişabur'a gelen Türkmen kitlelerini Anadolu'ya göndermiş ve kendisinin de arkalarından geleceğini vadetmişti. Bu sırada (1047/1048) Selçuklu hanedanından Hasan Bey komutasındaki kuvvetler de Van gölü havzasını ele geçirmek için harekete geçmişlerdi. Vaspurakan'da Bizans Valisi Aaron, Selçukluları Büyük Zap Suyu civarında pusuya düşürerek mağlup etti.
Savaşta Selçuklu prensi Hasan Bey de şehid olmuştu. Bu olayın ardından büyük bir ordu ile Anadolu'ya gelen İbrahim Yinal ve Kutalmış, Bizans kuvvetlerini Pasin ovasındaki Hasankale'de 18 Eylül 1048'de büyük bir mağlubiyete uğrattılar. Bu zafer sayesinde Türkmenler Anadolu'da yayılma imkânı bularak Trabzon'a kadar ilerlediler.
1048'deki Hasankale zaferinden sonra Anadolu'da yayılmaya başlayan Türkmen kitleleri, 1059'da Sivas ve Malatya'yı ele geçirdiler. 1064'te Alparslan, Kars'ı fethetti. 1067'ye gelindiğinde Kayseri, Niksar ve Konya fethedilmişti. Afşin Bey, 1068'de Anadolu'yu boydan boya geçerek, İstanbul Boğazı'na kadar geldi.
Türkmenler Anadolu'nun doğu ve orta kısımlarına yayılmışlarsa da burası henüz onlar için emin bir yurt değildi. Zira Türkmenlerin düzenli Bizans ordularına karşı mücadele edecek güçleri yoktu. Bu nedenle Kafkaslara çekilmek zorunda kalıyorlardı. 26 Ağustos 1071'de kazanılan Malazgirt zaferi Bizans ordusunu ve mukavemetini çökertti ve Anadolu'nun kapılarını sonuna kadar Türkmenlere açtı. Bizans'ın yediği bu büyük darbe Türkmenlerin Anadolu'ya sel halinde dolmalarını sağladı.
9. yüzyılın ortalarından itibaren Türkler, Anadolu'da yerleşmeye başlamışlardı. Asıl yerleşme ise Malazgirt savaşıyla oldu. Malazgirt'ten sonra Anadolu ile Türkistan arasında bir göç kanalı oluştu. Türkmenler, büyük kitleler halinde Anadolu'ya gelmeye başladılar. Ancak ne kadar Türk'ün geldiği tam olarak bilinemiyor. Claude Cahen'e göre ilk başta gelenlerin çok gelişi bir anda olmamış birkaç yüzyıl sürmüştür.
Cahen, ilk göç dalgasının büyük miktarda olmadığını söylemiştir. Anadolu'ya Türkmen dalgalarından birisi 13. yüzyılda Türkistan'ın Moğol istilasına uğramasından sonra gerçekleşti. Türkmenller, Anadolu'ya her zaman direkt olarak gelmediler. Bir kısmı Azerbaycan, Irak ve Suriye'ye gidip, bir müddet oralarda kaldıktan sonra Anadolu'ya geçmişlerdi. Türkmenler'in göçe 16. yüzyılda Safevi Devleti'nin kurulmasına kadar devam etti. Safeviler zamanında Türkistan ile Anadolu arasındaki bu göç kanalı kapandı.