Arama
Vakfiye nedir? Fatih Sultan Mehmet'in vakfiyesinde neler yazıyordu?
Tarihi bir vesika olan vakfiye, kültür tarihi araştırmaları için önemli bilgiler içerir. Mescit, medrese, kervansaray gibi eserlere ait vakfiyeler eğitim, tıp, sanat ve mimari tarihi araştırmaları için diğer kaynaklarda bulunamayan çok önemli bilgileri barındırır. Tespit edilen 27 bini aşkın vesikadan en önemlilerinden biri Fatih Sultan Mehmet'in vakfiyesiydi. Ayasofya Camii'nin de yer aldığı Fatih'in vakfiyesinde şu satırlar yer alır: "Bir şehir kurmak, ulvi bir harekettir; insanların kalbinin kazanılmasını ve yüzünün güldürülmesine mucip olur." Peki, Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya vakfiyesinde neler yazıyordu? Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya vasiyeti neydi?
Reisü'l-huffaz dışında Mushaf'a müracaat etmeden Kur'an kıraatini rahatlıkla yapabilen ve tecvid ilmine vâkıf olan dokuz adet hafız olsun. Bunların her birisi için de günlük beş akçe tahsis kılmıştır. Salâhat ve dürüstlükle mevsuf yirmi nefer kurra da olsun ki, bunlar her öğle namazından sonra Ayasofya Camii'nde hazır bulunup, camide bulunan mushaflardan Allah'ın Kitabı'nda bulunan 30 cüz'den her biri bir cüz okusunlar. Bunların her birisi için de günlük ikişer dirhem tahsis kılmıştır.
Ayasofya Camii'nde yirmi salih kişi her öğle namazından sonra hazır bulunsun, tehlil ve teşbihte bulunarak sevabını vakıfa -Allah, mülkünü daim etsin- ve onun büyük ecdadı ve kıymetli seleflerine -Allah Dar'üs-Selam olan Cennette derecelerini yükseltsin- bağışlasın. İçlerinden birisi reisleri olsun. Reisleri için günlük üç akçe ve onun haricindekiler için ise günlük iki akçe tahsis kılmıştır.
Vâkıf şart koşmuştur ki, mansub mütevelli ve nazır, vakıf görevlilerinden (ehl-i vezâif) herhangi birini, hizmetlerini eksiksiz yerine getirdikleri ve kendilerine tevdi edilen maslahatlara tam olarak riayet ettikleri müddetçe, görevlerinden azletmesinler.
Eğer görevlerinde bir inhiraf görülür ise, evvela mütevelli ve nazır onlara nasihatte bulunsunlar, azl eylemesinler; ancak aynı hatayı ikinci defa işlerlerse, onlara nasihat edip bu inhiraftan men' eylesinler, yine azletmesinler; eğer hatalarına ve yamukluklarına devam ederlerse, onları azletsinler. Yine vâkıf şart koşmuştur ki, vakfın gelirleri ve ürünleri yeterli olduğu müddetçe, vakıftan hak sahibi olan her hak sahibinin hakkı eksiksiz ve noksansız olarak sahibine verilsin; eğer vakfın gelir ve ürünlerinde noksanlık arız olursa, bu eksiklik doğru orantılı olarak ve âdil nisbette her hak sahibinin payına aks ettirilsin.
Bu şartlar ile vasıflandırılan ve zikredilen kaideler altında yürütülen mezkûr vakıflar, bu mezkûr hayır müesseseleri ma'mur olduğu ve varlığını sürdürdüğü müddetçe, bütün bölümleri ve başlıklarıyla yürürlükte ola; bütün delilleri ve neticeleri ile kıyamete kadar devam eyleye; şartlarının tamamı olduğu gibi muhafaza oluna; gelirleri vâkıfça belirlenen gider fasıllarına harcana.