Arama
Vakfiye nedir? Fatih Sultan Mehmet'in vakfiyesinde neler yazıyordu?
Tarihi bir vesika olan vakfiye, kültür tarihi araştırmaları için önemli bilgiler içerir. Mescit, medrese, kervansaray gibi eserlere ait vakfiyeler eğitim, tıp, sanat ve mimari tarihi araştırmaları için diğer kaynaklarda bulunamayan çok önemli bilgileri barındırır. Tespit edilen 27 bini aşkın vesikadan en önemlilerinden biri Fatih Sultan Mehmet'in vakfiyesiydi. Ayasofya Camii'nin de yer aldığı Fatih'in vakfiyesinde şu satırlar yer alır: "Bir şehir kurmak, ulvi bir harekettir; insanların kalbinin kazanılmasını ve yüzünün güldürülmesine mucip olur." Peki, Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya vakfiyesinde neler yazıyordu? Fatih Sultan Mehmet'in Ayasofya vasiyeti neydi?
Fatih'in vakfiyesinin baş kısmında giriş ve dua faslı bulunur. Sonrasında vakfın hayır müesseselerinin neler olduğu belirtilir. Bunlar Fatih Camii, Sahn-ı Seman Medreseleri, Ayasofya Camii, Galata Camii, Eski İmaret ve Kalenderhane Camileri, Tetimme Medreseleri, kütüphane, Darüşşifa, imaret, Ayasofya'ya bitişik Darüttalim ile Vefa Camii ve Rumeli Hisarı Camii'n ve Debbağlar Mahallesi'ndeki bimarhânedir. Hayır müesseselerinde çalışan görevlilerin ücretleri, vakfın akarları, mütevelli ve vakıf nazırıyla ilgili düzenlemeler, Ayasofya Camii, Galata ve Silivri Camii görevlileri, ücretleri ve cami tahsisatları gibi hükümlerler yer alır.
İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet'in emriyle inşa edilen 5 kuruluş
İstanbul'un fethinden önce Ayasofya harabe haldeydi. Prof. Dr. Halil İnalcık, Fatih Sultan Mehmet'in en önemli işinin Ayasofya Cami'yi restore ettirerek bakımını sağlaması ve burada çalışanların aylıkları için geniş vakıflar tesis etmesi olduğunu belirtir. Galata'da ve Üsküdar'da 2350 dükkân, 4 kervansaray, 51 hamam, 987 ticarî müessese, 32 buzhane ve 22 aşhanenin 718.421 akçaya varan toplam yıllık gelirinin tamamı Ayasofya'ya tahsis edildi.
Fatih, Ayasofya'nın ebediyen cami olarak kullanılmasını vakfiyesinde vasiyet etti.
Kapalıçarşı, Fatih Sultan Mehmet tarafından Ayasofya'ya gelir getirmesi için inşa edildi. Döneminde Büyük Bedesten olarak anılan bu yerden elde edilen gelirlerin Ayasofya Cami'nin hizmetlerine ve onarımına sarf edilmek üzere toplanıp muhafaza edileceği bir sandık oluşturuldu.
Fâtih Vakfiyesi, şu satırları barındırır: "Bir şehir kurmak, ulvî bir harekettir; insanların kalbinin kazanılmasını ve yüzünün güldürülmesine mucip olur."
Fatih Sultan Mehmet, vakfiyesinin girişinde vakfının kuruluş sebebini anlatır. İnsanın kâinatın özü olarak yaratıldığını belirten Sultan, insanoğlunun emaneti iyi kullanması gerektiği ve birçok hayır ve güzel işleri yapması için bu dünyaya geldiği vurgular.
Fatih'in vakfiyesinde hayır eserlerinde çalışacak görevliler bu kişilere tahsis edilecek ücretler de belirtilir. Bu hayır eserlerinden biri olan Ayasofya Camii'de vazife yapan görevlilerden bazıları şunlardı:
Hatip: Camide âlim, ilmiyle amel eden, güvenilir, fakih, kötülüğe meyletmeyecek bir hatip görevlendirilip, hizmeti mukabilinde kendisine günlük 20 dirhem verilecekti.
İmam: Salih, takva sahibi, namazın şartlarını, adabını, müstehaplarını ve erkânını bilen, mütedeyyin, adil ve İmam-ı Azam hazretlerine mensup, bu mezhebin gereklerini bilen bir imam görevlendirilecek, hizmeti karşılığında kendisine 5 dirhem ücret verilecektir.
Muarrif: Salih bir kişi camide her namazdan sonra muarriflik görevini yerine getirecek, Allah'tan mağfiret dileyecek, hizmeti karşılığında günlük 6 dirhem ücret alacaktı.
Hâfız: Camide, tecvit ve tertil ehli olan 9 hafız görev yapacaktı. Bunlar her Cuma camide hazır olup, Kur'an-ı Kerim'den kendilerine kolay geleni okuyacaklardı. Her biri günlük 5'er dirhemden toplam 45 dirhem ücret alacaklardı.
Müezzin: Camide 10 müezzin görev yapacaktı. Her birine 5'er dirhemden günlük toplam 50 dirhem ücret ödenecekti.