Arama
Yatay mı, dikey mi, mimari mi?
İnsanoğlunun doğaya egemen olma sevdası, yerçekimine meydan okurcasına yükselme tutkusunu ortaya çıkardı. Modern materyallerin yaygınlaşmasıyla birlikte güçlenen dikey mimari, sağlıksız ve niteliksiz yapılaşmaya doğru zaman içerisinde evrildi. Son zamanlarda ismini sık sık tuttuğumuz yatay mimari ise Turgut Cansever'in öncülüğünü yaptığı, insanlık için huzurun kapılarını arayan esas kavram.
◾ Çeliğin yaygınlaşması ve elektrikli asansörlerin kullanılması, gökdelen olarak tabir edilen yapıların inşaatına büyük bir hız kazandırırken, dikey mimari olarak nitelendirebileceğimiz yüksek yapılar şehirlerde karakteristik bölgeler oluşturdu.
◾ 2-3 veya daha az katlı yapılar yeryüzünden yavaş yavaş silinerek yerini, apartman, gökdelen gibi insanların istif edildiği depola niteliğindeki binalara bıraktı.
◾ Esasında mimarlık literatüründe dikey – yatay gibi bir sınıflandırma yer almazken, büyük yüksekliklere ulaşan ve pek çok kat olarak inşa edilen bu yapılar dikey bir adlandırmayı kaçınılmaz kıldı. Gelişen dikey mimari tabiri dolayısıyla bunun karşıt söylemi olarak yatay mimari kavramını türetti.
◾ Yatay mimari şehirlerin görünümüne olumlu katkı sağlamak, mahalle kültürünü yeniden inşa ederek komşuluk ilişkilerini güçlendirmek, doğal afetlerden sonra oluşacak yapı hasarlarını azaltmak amacıyla geliştirildi ve şehirlerde kısmen yürürlüğe sokuldu.
◾ Türkiye'de ise bu kavramı ilk defa akademik olarak Turgut Cansever inceledi ve temellendirdi.
◾ Yatay mimariyi ufki kat mülkiyeti ile açıklayan bilge mimar, 1-2 katlı müstakil bahçeli konutlardan oluşan, Osmanlı kent sisteminden ilham alan ve bugünün yapılaşma sisteminden tamamen farklı bir şehirleşme anlayışının temeline bu kavramı yerleştirdi.
◾ Yatay mimariye yeni bir tanım da getiren usta isim, kavrama daha derinlemesine bir açıklama getirdi.
◾ Cansever, yaptığı yapılarıyla yatay mimariyi canlandırdı, örneklendirdi ve yatay mimari denildiğinde akla gelecek ilk isim oldu.
◾ Turgut Cansever, bir parselde yalnızca bir ailenin yaşaması, şehir inşasında enine gelişen yapılara yer verilmesi, bir-iki katlı bahçeli evlerden oluşan bir şehir kurgusunu yatay mimari olarak niteledi.
◾ Aslında Cansever kentin ucu bucağı görünmeyen yüksek yapıları arasında sıkışıp kalmış insanlara, ruhen rahatlığı sağlayacak sade, gösterişsiz, insanı yormayan ölçekte binalardan bir reçete oluşturdu.
İslam sosyolojisini mimarlığa nakşeden bilge: Turgut Cansever