Arama
Yüksek dağların ardı: Sümela
Dördüncü yüzyılda Altındere vadisini kuşatan Karadağ'ın içine inşa edilen Sümela Manastırı, zamanında dünyanın en önemli dini merkezlerinden birisiydi. Latin istilası sonucunda Trabzon'a kaçan Komnenosların iktidarında altın çağını yaşayan Manastır, yüzyıllar boyunca görkemi ile göz kamaştırdı. Osmanlılar idaresinde de büyük bir ilgi ve alakaya mazhar olan Sümela'nın kaderi 1923'te gerçekleşen mübadele ile sonsuza dek değişti.
◾ Sultan II. Selim "On Emir"in yazma bir nüshasını Sümela Manastırı'na hediye ederek var olan iyi ilişkileri devam ettirdi. Osmanlı padişahları değiştikçe Manastır'a verilen berat belgeleri de zamanla yenilendi.
◾ Manastır'ın ihtiyaçları padişahlar tarafından giderildi. 1672 yılında İstanbul, 1675 senesinde ise Sümela'ya Kudüs Patriği ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaretler on yedinci yüzyılda dahi Sümela'nın önemini gösterir niteliktedir.
◾ Hükümdarlar ve patriklerin Sümela'ya olan ilgileri ve bağışları zamanla Sümela'nın düya üzerindeki itibarını artırdı ve konumunu sivriltti. Ayrıca asırlar boyunca bir entelektüel birikim elde eden Manastır, zaman içerisinde pek çok bilgin çıkararak Hristiyan dünyasında önemli bir mevkiye yükseldi.
◾ Trabzon başta olmak üzere çevre memleketlerden Sümela Manastırı'nın kütüphanesine ciddi bağışlar oldu. Manastır'ın kütüphanesi ciddi bir entelektüel birikim oluşmasına katkı sağladı. Osmanlı'ya bağlı olarak hükmeden Eflak ve Boğdan prensleri memnuniyetlerinin bir yansıması olarak Sümela ile yakından ilgilendiler.
◾ Ayrıca gezgin keşişlerin yuvası olan Sümela, tarihi boyunca yetiştirdiği çok sayıdaki papazla Hıristiyan Rumların irşadı ile ilgilendi. Sultan II. Abdülhamid de Sümela'ya yakın ilgi göstererek yaptığı geniş bağışlarla Manastır'ın etrafındaki on beş köyün gelirlerini bağışladı.
◾ Sümela'nın Osmanlılar döneminde ayrıcalıklı bir konumda olması şehir ve etrafındaki bölgedeki Rum kültürünün yaşamasına önemli ölçüde etki etti. Yüksek dağların ardındaki Sümela Manastırı'nın kaderi mübadele ile değişti. Mukim olan Rumların Yunanistan'a göçmesiyle Manastır yıllar boyunca boş kaldı.
Mübadele nedir?
◾ 1923 yılında Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan bu antlaşma ile Batı Trakya'da yaşayan Türkler ve İstanbul, Gökçeada ve Bozcada'da yaşayan Rumlar hariç Türkler ve Rumlar yer değiştirdi. İki milletin de hafızasında hala taze olan ve büyük bir kültür şoku yaşanmasına sebep olan hadise neticesinde yüzyıllar boyunca devam eden toplumsal hafıza büyük ölçüde etkilendi. Mübadele sınırları içerisinde kalan Sümela Manastırı'nın mukim üyeleri olan papaz, keşiş ve rahipleri de Trabzon'dan ayrılarak Yunanistan'a yerleştiler.
◾ O zamana dek hazine hükmündeki eşyalarla bilinen manastırdaki değerli eşyalar papazlar tarafından Sümela ve çevresine gömüldü. Bu nesneler arasında Kutsal Meryem ikonası, parşömene yazılı İncil nüshası ve kutsal haç parçası değerleri sebebiyle papazlar tarafından yolda kaybolmaması için gömüldü.
◾ 1923 - 1970 yılları arasını kapsayan kırk yedi yıllık dönem Sümela tarihinin en sessiz ve ıssız devri oldu. Bu süreçte manastır ekseriyetle çobanlar tarafından kullanıldı. Cumhuriyet döneminin başlarında Anadolu'ya gelen İngiliz sanat tarihçisi Tablot Rice, Sümela'ya giderek manastırda bulunan kültür envanterinin listesini çıkardı.
Tablot Rice kimdir?
1903 - 1972 yılları arasında yaşayan İngiliz sanat tarihçisi bilhassa Anadolu'daki Hıristiyan eserleri hakkında yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır.