Arama
Zamanı aşan seyyah: Evliya Çelebi
Bir rüyanın sonunda yollara düşen ve "seyyah-ı alem" olarak anılan Evliya Çelebi, 51 yıl süren seyahatlerini "Seyahatname" adlı eserinde derlemişti. Yaşadığı dönem, gördüğü yerler ve edindiği bilgileri kendine has bir üslupla nakleden seyyah, tarihi olarak da insanlığa hizmet etmiş oldu. Adı anıldığında "seyahat" kelimesi akla gelen Çelebi'ye dair bilinmeyenleri araştırdık.
◾ Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinin güvenilirliği ile ilgili ciddi tartışmalar vardı. Bunun en önemli nedeni ise Çelebi'nin abartmalara oldukça yer vermesi kurgusal bir üslup seçmiş olmasıydı.
◾ Halil İnalcık'ın "En büyük sosyal tarihçi" diye tarif ettiği, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın "Ben Evliya Çelebi'yi tenkit etmek için değil, ona inanmak için okurum ve bu yüzden de daima kârlı çıkarım" dediği seyyah, bilinçli olarak bu üslubu seçmişti.
◾ Döneminde var olduğu bilinen üç ayrı kıtaya da seyahat eden Evliya Çelebi, sosyal tarihçiliğin adeta babasıydı. Kültürleri, memleketleri çok iyi biliyordu.
◾ Ayrıca kültürel olarak değerli her ögeyi kayıt altına alarak dünya mirası için temel arşivcilik gibi çok önemli bir görevi de üstlenmişti.
◾ Evliya Çelebi'nin meşhur eseri Seyahatname sadece tarihimiz için değil dünya kültürel tarihi ve mirası açısından da çok önemli, sürekli atıfta bulunulan bir eser oldu.
◾ On ciltlik kitabın ilk cildi ise İstanbul'a ait. Seyahatlerin başladığı şehre ayrıca bir parantez açan Çelebi, İstanbul tarihine ve kültürüne dair pek çok meseleyi büyük bir ustalıkla anlatıyor.
◾ İyi bir öğrenim gördüğü anlaşılan Çelebi, ata iyi binerdi. Aynı zamanda eserinde bilgilerden iyi cirit oynadığı, gayet çevik ve hareketli bir insan olduğu, herkesle iyi geçindiği, hoşsohbet, nüktedan olup katıldığı meclislerde sözünü dinlettiği anlaşılır.
◾ Evliya Çelebi hoşça vakit geçirmeyi seven zevk sahibi bir kimsedir. Anlattığı garip olaylarda ve latifelerde zengin bir hayal gücüne sahip olduğu belli olur. Sarayda, devlet ricâlinden birçok tanıdığı olmasına rağmen ikbal hırsına kapılmayarak hayatını seyahate vakfetti.
◾ Birçok savaşa katılan, ata iyi binen, sırası geldiği zaman iyi bir savaşçı olarak birçok kez ölüm tehlikesiyle yüz yüze gelmiş, fakat ince zekâsı, hazırcevaplığı ve güler yüzü ile bu ölüm tehlikelerinden yakasını kurtarmayı başarmış biriydi.
◾ Gezip dolaştığı yerlerde kendisinden iz bırakmak hevesini yaratılışındaki tevazu ile birleştirip bina duvarlarına "Evliya ruhiyçün el-Fâtiha" yazacak kadar latife sahibiydi.
Evliya Çelebi nerelere seyahat etti?
◾ Ömrünü farklı şehirleri gezmeye, yeni kültürleri tanımaya ve insanlarla ünsiyet kurmaya adayan Osmanlı'nın en farklı siması Evliya Çelebi, yolculuklarını Seyahatname isimli eserinde detaylıca anlattı. İşte, Evliya Çelebi Seyahatname'sinde geçen coğrafyalar:
Polonya, Almanya, Hollanda, Bosna-Hersek, Dalmaçya, Güney Rusya, Kırım, Kafkasya, İran. Mısır, Habeşistan, Anadolu, Rumeli, Suriye, Irak, Mısır, Girit, Hicaz, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Transilvanya, Moldovya, Avusturya, Macaristan ve Sudan.