Arama
Azı karar çoğu zarar: 'Triptofan'
Bazen güzel bir yemek yedikten sonra tatlı bir uyku bastırır. Göz kapaklarınızı açamaz, olduğunuz yerde şekerleme yaparak uykuya dalarsınız. İşte bu durumun sebebi 'triptofan'dır. Bazen uykusuzluk ve depresyondan şikayetçi olabilirsiniz. O da triptofan eksikliğinden vücudunuzun size uyarısıdır. Triptofan, eksikliği halinde sizi karanlığa çekerken fazla tüketiminde de özellikle 50 yaş üzeri insanlarda tehlikelere yol açıyor. Azı karar çoğu zarar triptofan hakkında ilginç bilgileri sizler için derledik.
Ruh hali değişiklikleri ile başlayalım. Vücudunuz yeterince serotonin üretmediğinde kendinizi huzursuz hissetmeye başlarsınız. Serotonin de öncülü triptofan olduğu için besinlerinizde bu amino asidin olmasına dikkat edin. Araştırmalar depresyon yaşayan kişilerde triptofanın daha az bulunduğunu gösteriyor.
Bilim insanları yeterli miktarda triptofan tüketmeyen kişilerde bazı sorunların olabileceğini gördüler. Bu kişilerde anksiyete, gerginlik ve sinirlilik daha fazla oluyordu. Sofranızdan triptofanı eksik ederseniz anksiyete seviyeniz artabilir. Agresif bireylerde sinirlilik ve dürtüsel davranışlar daha sık olabilir. Diğer taraftan triptofandan zengin yiyecekleri tüketmek sosyal davranışları iyileştirebilir.
Triptofanın kandaki miktarı bilişsel işlevleri derinden etkileyebilir. Moleküllerin kanda belirli bir eşik seviyesi vardır. Moleküller, eşik seviyesinin altına düştüğünde sorunlar görülmeye başlar
Araştırmacılar bir deneyde triptofanın kandaki yoğunluğunu düşürdüler. Katılımcılara daha sonra bilişsel testler yapıldı ve sonuçlar kaydedildi. Triptofanın yoğunluğu daha sonra yine normal seviyelerine getirildi. Bilişsel işlev testleri tekrarlandığında triptofan kanda yüksek olduğunda gönüllülerin daha yüksek test puanları aldığı görüldü.
Triptofanın hafıza ve öğrenme süreçleri üzerindeki etkisi birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. Kanda düşük miktarda triptofan bulunması belleği ve bilişsel işlevleri kötü etkiliyor. Özellikle olaylara ve tecrübelere bağlı episodik bellek zarar görebiliyor.
Bilim insanları bunun serotonin seviyesinden kaynaklandığını düşünüyorlar. Gün içinde yaptığımız her olay, öğrendiğimiz şeyler beyinde serotonin ile etiketleniyor. Bu etiketlere ve önem derecelerine bakarak bu bilgiler uzun dönem belleğe alınıyor. Triptofanın yokluğunda serotonin sentezlenemiyor. Bu yüzden etiketleme işlemi de yeterince düzgün yapılamıyor.
Serotonin üretilir üretilmez başka bir hormona dönüştürülüyor: Melatonin. Bu hormon sağlıklı bir uyku için gereken en önemli moleküllerden biridir. Araştırmalar kandaki triptofan seviyesinin artmasının serotonin ve melatonin seviyelerini de artırdığını gösteriyor. Melatonin vücutta doğal olarak üretilmesine rağmen dışarıdan takviye olarak da alınabiliyor. Ayrıca domates, ahududu ve üzümde doğal olarak bulunuyor.
Melatoninin beyindeki başlıca görevi uyku-uyanıklık döngüsünü düzenlemektir. Bu döngü metabolik faaliyetlerin doğru çalışmasında çok önemlidir. Bağışıklık sistemi, beynin kendini temizlemesi, hafıza ve öğrenme süreçleri gibi mekanizmalar buna göre düzenlenir. Gün içinde öğrendiğimiz bilgileri uykuda pekiştiririz. Uyku-uyanıklık döngüsünün hasar alması bu açıdan bilişsel işlevleri de aksatacaktır.
Bazı çalışmalar beslenme düzenimizde triptofanı daha fazla tüketirsek uyku kalitesini iyileştirebileceğimizi gösteriyor. Kahvaltıda daha fazla triptofan tüketen kişilerin tüketmeyenlere göre daha hızlı uykuya daldığı görüldü. Bu kişiler ayrıca daha uzun süre kaliteli bir uyku çektiler. Serotonin ve melatonin sayesinde anksiyete ve depresyon belirtileri de azaldı.